Instrument "Łącząc Europę" w sektorze transportu w perspektywie 2021-2027
Instrument „Łącząc Europę” (Connecting Europe Facility – CEF) w latach 2021-2027 stanowi kontynuację działania CEF z perspektywy 2014-2020 i dlatego bywa nazywany CEF 2.
CEF 2 ma na celu dalsze wspieranie modernizacji i budowy infrastruktury położonej na transeuropejskiej sieci transportowej TEN-T, tj. o wspólnym znaczeniu dla Unii Europejskiej. Infrastruktura znajdująca się w sieci ma zapewniać odpowiednie, wspólne standardy parametrów technicznych i funkcjonalnych. Wszystko po to, aby wspierać zrównoważony rozwój gospodarczy oraz spójność terytorialną Unii.
Nowe i stare zasady CEF
W nowym CEF większy akcent będzie położony na:
- brakujące i transgraniczne połączenia,
- działania przeciwko zmianom klimatu.
W związku z tym, co najmniej 60% środków z CEF 2 musi być przeznaczone na realizację celów klimatycznych. Oznacza to premiowanie inwestycji m.in. w infrastrukturę kolejową i paliwa alternatywne. Jednocześnie szczególne znaczenie będą miały inwestycje w korytarze sieci bazowej TEN-T, których przebieg został zaktualizowany poprzez nowe Rozporządzenie CEF.
Przez Polskę przebiegają 2 korytarze:
- Morze Bałtyckie – Morze Adriatyckie, który na terytorium Polski przebiega na następujących odcinkach: Gdynia – Gdańsk – Katowice/Sławków, Gdańsk – Warszawa – Katowice/Kraków, Katowice – Ostrava, Szczecin/Świnoujście – Poznań – Wrocław – Ostrava, Katowice – Bielsko-Biała – Žilina,
- Morze Północne – Morze Bałtyckie, który na terytorium Polski przebiega na następujących odcinkach: Kowno – Warszawa, granica z Białorusią – Warszawa – Łódź/Poznań – Berlin, Łódź – Katowice/Wrocław, granica z Ukrainą – Rzeszów – Katowice – Wrocław – granica z Niemcami, Szczecin/Świnoujście – Berlin.
W nowej perspektywie finansowej, CEF nadal będzie instrumentem zarządzanym przez Komisję Europejską (KE). KE ogłaszać będzie konkursy, a potem dokonywać wyboru projektów do dofinansowania. Z ramienia KE za wdrażanie CEF odpowiadać będzie Europejska Agencja Wykonawcza ds. Klimatu, Infrastruktury i Środowiska (CINEA) – dawna Agencja INEA.
Rozporządzenie
Cele nowego rozdania CEF, budżet, a także formy i warunki wsparcia UE określa Rozporządzenie, które weszło w życie 14 lipca 2021 r. i obowiązuje z mocą wsteczną od 1 stycznia 2021 r.
Budżet CEF 2021-2027
Ogólny budżet CEF 2 wynosi 33,7 mld euro, w tym:
- transport - 25,8 mld euro,
- energia - 5,8 mld euro,
- technologie cyfrowe - 2,1 mld euro.
W sektorze transportu budżet dzieli się na:
| PULA | WARTOŚĆ | NA CO? | DLA KOGO? | DOFINANSOWANIE |
|---|---|---|---|---|
| Pula ogólna | 12,830 mld euro* | Infrastruktura na sieci bazowej i kompleksowej TEN-T | Dla wszystkich krajów UE | Do 30% na roboty budowlane i do 50% na prace studyjne oraz m.in. projekty transgraniczne, aplikacje telematyczne, nowe technologie i innowacje, projekty na granicach zewnętrznych UE** |
| Pula kohezyjna (środki przeniesione z Funduszu Spójności) | 11,286 mld euro*** | Infrastruktura na sieci bazowej i kompleksowej TEN-T | Dla krajów kohezyjnych (korzystających z polityki spójności, w tym dla Polski) | Do 85%** |
| Nowa pula tzw. Mobilności Wojskowej | 1,691 mld euro | Infrastruktura podwójnego cywilno-wojskowego zastosowania | Dla wszystkich krajów UE | Do 50% |
* w tym 1,56 mld euro zarezerwowane jest na brakujące główne transgraniczne połączenia kolejowe między krajami kohezyjnymi (dofinansowanie do 85%).
** może być zwiększone o 5 pkt. proc. w przypadku projektów transgranicznych prowadzonych przez wspólne struktury zarządcze, np. joint ventures.
*** 70% środków trafi do tzw. kopert narodowych przeznaczonych dla poszczególnych krajów kohezyjnych, a 30% do koperty konkurencyjnej. O środki koperty konkurencyjnej mogą rywalizować wszystkie kraje kohezyjne:
- po 2023 r. niewykorzystane koperty narodowe zostaną dodane do koperty konkurencyjnej,
- do końca 2025 r. kraj kohezyjny może uzyskać do 170% koperty narodowej (przypisanej danemu krajowi),
- z prognoz wynika, że koperta narodowa dla Polski (70%) wyniesie ok. 2 mld euro, a polski udział w kopercie konkurencyjnej (30%) to ok. 860 mln euro.
Pierwsze konkursy CEF
W lipcu 2021 r. Komisja Europejska ogłosiła Wieloletni Program Prac CEF. Określa on szczegółowy budżet na lata 2021-2023, kryteria wyboru oraz rodzaje inwestycji, które będą kwalifikować się do dofinansowania w pierwszych trzech konkursach CEF 2. Nabory zaplanowane zostały na przełomie lat 2021/2022, 2022/2023 i 2023/2024.
Zanim wnioskodawca złoży projekt do oceny KE, musi uzyskać zgodę państwa członkowskiego, w którym będzie realizował projekt. W Polsce wiąże się to z przesłaniem wniosku do weryfikacji do Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej. Weryfikacja ma na celu nie tylko ocenę projektu, ale wsparcie dla wnioskodawców, a także podniesienie jakości dokumentacji.
Terminy, pula dostępnych środków i wszystkie wymagania, jakie trzeba wypełnić do złożenia aplikacji są określane każdorazowo wraz z publikacją ogłoszenia o konkursie. W treści konkursu określane są szczegółowe priorytety wsparcia i możliwy zakres projektów.
Rodzaje inwestycji objętych wsparciem w konkursach 2021-2023
W ramach pierwszych konkursów CEF wsparcie UE o łącznej wartości 18 mld euro będzie skierowane na następujące priorytety inwestycyjne:
- infrastruktura kolejowa, śródlądowe drogi wodne i porty śródlądowe, porty morskie, drogi, terminale kolejowo-drogowe i mulitmodalne platformy logistyczne,
- inteligentne aplikacje dla transportu (m.in. ERTMS, ITS, SESAR, EMSWe, VTMIS, SUMI),
- interoperacyjność transportu,
- paliwa alternatywne (wymagany udział finansowania zwrotnego, w tym tzw. blending),
- autostrady morskie,
- multimodalne węzły pasażerskie,
- redukcja hałasu kolejowego transportu towarowego,
- infrastruktura parkingowa,
- bezpieczeństwo ruchu drogowego,
- zwiększanie odporności infrastruktury, w tym na zmiany klimatyczne i klęski żywiołowe,
- dostosowanie infrastruktury do celów kontroli na granicach zewnętrznych Unii,
- dostosowanie sieci TEN-T do podwójnego zastosowania w zakresie obrony cywilnej.
Opracowanie MFiPR: "Wkład Instrumentu „Łącząc Europę” (CEF) w budowę infrastruktury transportowej w Polsce"
Album w wersji polskiej - wersja dostępna
Album w wersji angielskiej - wersja dostępna