Warszawa

„Rewitalizacja – wspólna sprawa” na Warszawskiej Pradze

Warszawa, stolica Polski, w tym roku stała się nagle 2 milionowym, największym miastem w kraju. Na co dzień tętniącym życiem, przyciągającym inwestorów, dającym niekończące się możliwości rozwoju. Jak każda gmina w Polsce boryka się z różnymi problemami i wyzwaniami. Działania o charakterze rewitalizacyjnym w Warszawie prowadzone są od 2005 roku. Setki połączonych ze sobą działań i przedsięwzięć, które mają jeden cel: podniesienie jakości życia mieszkańców i mieszkanek dotkniętych kryzysem obszarów miasta.

Warszawskie programy rewitalizacji

W pierwszym okresie działania rewitalizacyjne realizowane były w ramach „Lokalnego Programu Rewitalizacji na lata 2005-2013”. Program, który stanowił strategię rewitalizacji, obejmował 11% powierzchni Warszawy. Działania prowadzone były w oparciu o Mikroprogramy Rewitalizacji dzielnic zaangażowanych w proces. Kolejny program rewitalizacji w Warszawie realizowany w latach 2014-2022 to "Zintegrowany Program Rewitalizacji m.st. Warszawy do roku 2022" (link: https://architektura.um.warszawa.pl/-/zintegrowany-program-rewitalizacji). W odróżnieniu od poprzedniego programu działania rewitalizacyjne koncentrowane są na obszarze  wyznaczonym w prawobrzeżnej części miasta, tj. na terenie Pragi Północ (Starej Pragi, Nowej Pragi, Szmulowizny) oraz Pragi Południe (Kamionka) i Targówka, stanowiącym niecałe 3% powierzchni Warszawy z ok. 130 tys. mieszkańców. Program wskazuje najważniejsze problemy obszaru rewitalizacji. Warszawską Pragę z 2014 roku charakteryzują niekorzystne zjawiska:

• w sferze gospodarczej: niski poziom aktywności gospodarczej i przedsiębiorczości, duże rozdrobnienie przedsiębiorców, wysoki odsetek pustych lokali użytkowych i ich niski standard oraz niedostosowanie do potrzeb potencjalnych najemców,
• w sferze społecznej: wysoki poziom bezrobocia i nagromadzenie problemów społecznych, w tym wychowawczych i edukacyjnych prowadzących do wykluczenia społecznego dużej części mieszkańców i duży odsetek osób stale korzystających z pomocy społecznej,
• w sferze przestrzennej: wysoki udział terenów niewykorzystanych, o nieokreślonej funkcji oraz brak zorganizowanych centrów lokalnych.

Na konsultacjach społecznych programu rewitalizacji zwrócono także uwagę na konieczność przeprowadzania działań aktywizujących i integrujących lokalną społeczność.  Rewitalizacja w Warszawie to przedsięwzięcie bardzo uspołecznione. Dzięki dużemu zaangażowaniu nie tylko mieszkańców i urzędników, ale także przedsiębiorców, organizacji pozarządowych, szkół, instytucji kultury, uczelni wyższych i wszystkich innych, którzy mogą przyczynić się do przezwyciężenia kryzysu w danym miejscu już udało się znacząco poprawić warunki do życia na warszawskim prawym brzegu. Dziś miasto stoi przed nowymi wyzwaniami i przygotowaniem gminnego programu rewitalizacji dla Warszawy na kolejne lata – do roku 2030 (17 lutego 2022 r. Rada m.st. Warszawy przyjęła Uchwałę nr LX/1967/2022 w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w Warszawie, następnie 12 maja 2022 r. Rada Miasta podjęła Uchwałę w sprawie przystąpienia do sporządzenia Gminnego Programu Rewitalizacji m.st. Warszawy do roku 2030 (GPR) – więcej informacji o opracowaniu GPR na stronie https://architektura.um.warszawa.pl/-/gminny-program-rewitalizacji).

Projekt modelowy ,,Rewitalizacja – wspólna sprawa” realizowany w latach 2016-2019 miał pomóc w poszukiwaniu odpowiedzi i rozwiązań na wyzwania wskazane w „Zintegrowanym Program Rewitalizacji m.st. Warszawy do roku 2022", koncertując się głównie kwestiach ożywienia gospodarczego i zwiększenia atrakcyjności inwestycyjnej obszaru rewitalizacji. W ramach projektu powstawały nowe, jak i były doskonalone już wykorzystywane w Warszawie narzędzia i instrumenty. Podstawowym warunkiem dla zaplanowanych w projekcie działań było założenie, że nie da się zwiększyć atrakcyjności inwestycyjnej obszaru bez równoczesnego oddziaływania w sferze gospodarczej, społecznej i przestrzennej. Dlatego działania w ramach projektu skupiły się na:

• ożywieniu gospodarczym obszaru – wzmocnienia praskiej przedsiębiorczości czyli wsparciu obecnych przedsiębiorców i stworzeniu warunków dla nowych,
• działaniach społecznych – tworzeniu i wspieraniu Lokalnych Systemów Wsparcia z ofertą usług dostosowanych do potrzeb rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz wzmacniania zaangażowania mieszkańców w zmiany na obszarze i zwiększenia integracji społeczności lokalnej,
• kształtowaniu przestrzeni miejskiej poprzez tworzenie atrakcyjnych przestrzeni publicznych i adaptację istniejących obiektów do nowych funkcji.

Wzmocnienie praskiej przedsiębiorczości

W ramach projektu modelowego zrealizowano szereg działań skupionych wokół wzmocnienia praskiej przedsiębiorczości.  Na Pradze przeważają małe podmioty gospodarcze, które nie dysponują kapitałem na promocję ani rozwój. Dlatego do nich zostało zaadresowane szczególne wsparcie – powołano funkcję Lidera Obszaru. Do głównych zadań Liderek (w Warszawie role te pełniły kobiety) należało animowanie dialogu pomiędzy urzędem a lokalnym biznesem, rozpoznawanie lokalnych potrzeb oraz podejmowanie działań mających na celu integrację miejscowych środowisk. Rezultatem pracy Liderek Obszaru było opracowanie autorskiego cyklu szkoleniowego oraz innowacyjnych działań marketingowych podejmowanych na rzecz przedsiębiorców z obszaru rewitalizacji. Jednym z takich działań jest organizacja targów ,,Rzemieślnicza Strona Wisły”, podczas których lokalni rzemieślnicy prezentują swoje wyroby i usługi. Targi to również okazja do międzypokoleniowych spotkań oraz także wymiany doświadczeń między przedsiębiorcami. Działania zostały podsumowane w publikacji pn. „Model funkcji Lidera Obszaru. Poradnik”. Działaniem uzupełniającym była inicjatywa podejmowana przez Muzeum Warszawskiej Pragi. Aby wykorzystać dziedzictwo dzielnicy do jej rozwoju Muzeum zorganizowało cykl warsztatów popularyzujących tradycyjne rzemieślnicze zawody.

Jedną z ciekawszych, wypracowanych w ramach modelowego projektu propozycji stymulujących ożywienie gospodarcze na warszawskiej Pradze i jednocześnie podnoszącego jakość przestrzeni publicznej, jaka są ulice jest Praski Poradnik Szyldowy. Praga do dziś mocno kojarzy się handlem: cały czas działa tu słynny Bazar Różyckiego, specjalne mapy promują praskich rzemieślników, a Muzeum Neonów przechowuje pamięć o dawnych stołecznych szyldach. Na Pradze wciąż odnaleźć można ślady malowanych napisów szyldowych sprzed 1915 roku i  niepowtarzalne murale reklamowe z czasów PRL. W Praskim Poradniku Szyldowym zawarte są dobre praktyki w projektowaniu szyldów i witryn dla obszaru rewitalizowanego. Aby przygotować poradnik urzędnicy podjęli intensywny dialog z przedsiębiorcami – spotkania, dyskusje, a także rozmowy prowadzone w trakcie inwentaryzacji szyldów. Praski Poradnik Szyldowy stał się inspiracją do zmiany szyldów u praskich przedsiębiorców. Udało się zrealizować 2 edycje cyklu ,,Szyld dla Rzemieślnika”, które miasto zrealizowało ze środków własnych. W pierwszej edycji projektu odmienione zostały witryny dwunastu zakładów – m.in. warsztatu renowacji mebli, ślusarza, optyka, fryzjera, zegarmistrza, kuśnierza i malarza. W drugiej edycji odnowione zostały szyldy kolejnych 10 przedsiębiorców, m.in. zakładu zajmującego się naprawą sprzętu RTV, zakładu naprawy parasoli, warsztatu krawieckiego, tapicerskiego, rowerowego, sklepu motoryzacyjnego, papierniczego, sklepu z farbami i zakładu grawera. Projekt realizowany był wspólnie ze Stowarzyszeniem Traffic Design z Gdyni i czołowymi polskimi grafikami m.in. Filip Tofil (Syfonstudio), Paweł Ryżko, Zuzanna Rogatty, Marian Misiak (Threedotstype) czy Michał Jarociński (Capitalics Warsaw Type Foundry), opiekunem merytorycznym projektu były „Warszawskie Kroje”. Dzięki temu każdy szyld ma swój niepowtarzalny charakter, unikatowy krój liter, jest też mocno osadzony w tradycji warszawskiej typografii i wpisuje się w praski klimat. Graficy inspirowali się historią liternictwa. Szyld zegarmistrza został złożony odrestaurowanym krojem Bona Nova, na podstawie czcionki Bony autorstwa Andrzeja Heidricha, którego grafika zdobi polskie banknoty. Szyld fryzjera nawiązuje do estetyki dzikiego zachodu – ten styl był kiedyś bardzo popularny wśród warszawskich szyldziarzy.Amerykański magazyn Fast Company wyróżnił Stowarzyszenie Traffic Design za projekt „Szyld dla rzemieślnika” w prestiżowym konkursie Innovation by Design Awards 2018. Projekt „Szyld dla rzemieślnika” spotkał się z dużym uznaniem przedsiębiorców, mieszkańców, a nawet odwiedzających Pragę turystów. Nowe szyldy zmieniły warszawską przestrzeń publiczną i przypominają, że ich rolą jest zdobić, a nie szpecić. Dzięki „ubraniu” niektórych zakładów rzemieślniczych w nową szatę graficzną promowana jest postawa Zero Waste, w czasach przedmiotów jednorazowego użytku i nadmiaru dóbr  usługi rzemieślnicze powinny stać się modne i pożądane.

Oprócz inicjatyw wspierających przedsiębiorców, którzy już prowadzą swoją działalność na obszarze rewitalizacji, w projekcie modelowym zrealizowane zostały działania na rzecz zwiększenia atrakcyjności inwestycyjnej Pragi i przyciągania nowych inwestorów, zwłaszcza do pustych lokali użytkowych należących do zasobu m.st. Warszawy – realizowane pod szyldem „Handlowe ulice Pragi”. Celem działań jest zmniejszenie liczby pustostanów poprzez prowadzenie zrównoważonej polityki lokalowej, w tym położenie nacisku na różnorodność najemców (tenant-mix) oraz wykreowanie „mody na Pragę”. W ramach modelowego projektu powstała Koncepcja gospodarowania lokalami użytkowymi należącymi do m.st. Warszawy na czterech wybranych obszarach – na Starej i Nowej Pradze, w rejonie Dworca Wschodniego oraz na Kamionku. Łącznie przy ulicach w tym obszarze znajduje się 619 miejskich lokali. Kluczowe elementy opracowania to między innymi: analiza stanu obecnego sektora handlu i usług, procedur najmu oraz konsultacje społeczne, dzięki którym zebrano opinie mieszkańców na temat dostępnych usług i tych, które warto byłoby wprowadzić na danej ulicy. Koncepcja zawiera rekomendacje dotyczące zestawu branż i funkcji najemców z uwzględnieniem ich różnorodności. Chodzi o mikro i małe przedsiębiorstwa, zwłaszcza te prowadzące działalność o dużej wartości społecznej lub kulturowej, a także o podmioty sektora pozarządowego i ekonomii społecznej.

Narzędziami wspierającymi prowadzenie aktywnej polityki lokalowej są narzędzia informatyczne zaprojektowane dla warszawskich urzędników: „kalkulator rewitalizacji” oraz mapa praskich przedsiębiorców. „Kalkulator rewitalizacji” to narzędzie informatyczne służące do wieloaspektowej oceny nieruchomości wspierający działania pracowników urzędu. Został on wyposażony w mechanizm doboru funkcji i wyboru wariantu remontu, w tym odtworzenia dotychczasowych funkcji w budynku, uzupełnienia dotychczasowych funkcji o nowe funkcje mieszkaniowe, społeczno-gospodarcze, kompleksowej zmiany dotychczasowych funkcji. Budowa narzędzia do oceny nieruchomości z zasobu mieszkaniowego m.st. Warszawy miała na celu wspomaganie procesu podejmowania decyzji o przeznaczeniu nieruchomości, wskazującego racjonalne wykorzystanie w procesie rewitalizacji. Mapa praskich przedsiębiorców powstała jako podsumowanie przeprowadzonej inwentaryzacji aktualnie działających podmiotów na terenie Pragi. Ta mapa danych przestrzennych (w programie ArcGIS) prezentuje rodzaj faktycznie prowadzonej działalności w lokalach należących do miasta oraz w lokalach nienależących do miasta zlokalizowanych w wybranych budynkach na obszarze rewitalizacji. Mapa pozwala na przestrzenne poznanie aktualnej sytuacji w zakresie handlu i usług w obszarach oraz szybsze stwierdzenie czy w danej lokalizacji nie występuje stan nadpodaży bądź braku określonej działalności. Forma elektroniczna mapy pozwala na bieżące nanoszenie zmian w funkcjonowaniu lokali użytkowych.

Materiały do pobrania:

• Publikacja „Model funkcji Lidera Obszaru. Poradnik” (PDF 2 MB)
• Publikacja „Praski Poradnik Szyldowy” (PDF 24 MB)
• Publikacja „Koncepcja gospodarowania lokalami użytkowymi należącymi do m.st. Warszawy – Handlowe ulice Pragi” (PDF 14 MB)

Centrum Kreatywności Nowa Praga

Kluczową inicjatywą skierowaną do przedsiębiorców z branż kreatywnych jest Centrum Kreatywności Nowa Praga. W ramach projektu przygotowana została dokumentacja dla zabytkowych, niezagospodarowanych budynków przy ulicy Targowej 80a oraz Inżynierskiej 3. Budynki te stanowią część niezniszczonego w czasie działań wojennych zespołu budynków pochodzących z początku XX w. – tzw. „Składów Wróblewskiego”. Są ważnym elementem architektury dzielnicy Praga – Północ, ze względu na swą wartość historyczną i artystyczną. W celu przywrócenia dawnych funkcji zniszczonych „Składów” oraz zachowania zabytkowej tkanki Nowej Pragi, kamienice zostały wskazane do modernizacji w ramach „Zintegrowanego Programu Rewitalizacji m.st. Warszawy do 2022”.

W budynkach ma powstać Centrum Kreatywności Nowa Praga,z którego będą korzystać przedsiębiorcy z twórczych, innowacyjnych branż. Znajdą się tam pomieszczenia biurowe, sale konferencyjne i wystawiennicze oraz pracownie specjalistyczne i warsztaty. Centrum odwołuje się do rzemieślniczych tradycji Pragi i chce wspierać lokalnych artystów i rzemieślników, udostępniając im miejsce na prowadzenie działalności. Będzie promować rzemiosło i ginące zawody na równi z nowoczesnym designem, modą, multimediami i innymi rodzajami innowacyjnych, twórczych przedsięwzięć. Łącząc te dwa rodzaje lokatorów pod jednym dachem (tzw. tenant mix), miasto liczy że ułatwi to nawiązywanie współpracy pomiędzy tradycyjnymi a nowoczesnymi branżami w ramach sektora kreatywnego, co zaowocuje ciekawymi pomysłami.

Inwestycja obejmuje kapitalny remont i przebudowę zabytkowej kamienicy przy ul. Targowej 80a, odbudowę spalonego budynku przy ul. Inżynierskiej 3 oraz zagospodarowanie przylegających do budynków podwórek. Łącznie ok. 3500 m² powierzchni zyska nowe przeznaczenie, określone wspólnie z mieszkańcami. W kamienicy przy ul. Targowej 80a mają się znaleźć pracownie dla rzemieślników o specjalnościach niepowodujących hałasu, sale konferencyjne, klubokawiarnia, przestrzenie do spotkań warsztatowych i działań społecznych. Znajdzie się tam także miejsce na wystawy, działania kulturalne, czy edukacyjne itp. W budynku przy ul. Inżynierskiej 3 przewidziane są m.in. pracownie z możliwością wprowadzenia ciężkiego sprzętu, sale warsztatowe, pomieszczenia wystawiennicze, magazynowe i techniczne. W budynkach gospodarczych mogą działać jak dotychczas kawiarnia, siedziby fundacji i stowarzyszeń, ale mogą mieć także nowe funkcje, np. miejsca na wystawy, punkt informacyjny. Zagospodarowania wymagają również podwórza - powinno tam być jak najwięcej zieleni, ale także przestrzeń do odpoczynku, gier i zabaw dla dzieci i dorosłych oraz elementy małej architektury.

W ramach projektu modelowego opracowano:

• wytyczne do programu funkcjonalno-użytkowego budynków Centrum Kreatywności Nowa Praga w oparciu o konsultacje społeczne oraz koncepcję zagospodarowania podwórka,
• programy prac konserwatorskich dla budynków przeznaczonych na Centrum Kreatywności Nowa Praga,
• waloryzację zieleni na terenie, na którym zlokalizowane są budynki przeznaczone na Centrum Kreatywności Nowa Praga,
• dokumentację projektową i przetargową w zakresie rozbiórek elementów wtórnych oraz w zakresie tymczasowego zabezpieczenia stropów i okien.

Na podstawie tych dokumentów ogłoszono konkurs na opracowanie koncepcji architektoniczno-budowlanej adaptacji nieruchomości położonej przy ul. Targowej 80a i Inżynierskiej 3 w Warszawie na Centrum Kreatywności Nowa Praga.  Przewodniczącym sądu konkursowego był architekt Tomasz Konior. I nagrodę zdobyła pracownia architektoniczna: Trektura Tomasz Ginter, Łukasz Katarzyński s.c. z Warszawy (zespół autorski: Tomasz Ginter, Łukasz Katarzyński, Alicja Tomaszewicz, Stefania Kochaniak, Sylwia Marcinowska). Ponadto przeprowadzono wstępne analizy finansowo-ekonomicznych i prawne dla Centrum Kreatywności Nowa Praga i otoczenia oraz badanie otoczenia rynkowego budynków oraz badanie potrzeb potencjalnych operatorów. Na podstawie przeprowadzonych działań opracowano także model programowania inwestycji publicznych. Inwestycja czeka na realizację.

Materiały do pobrania:

• Prezentacja „Programowanie inwestycji w ramach rewitalizacji” (PDF 2 MB)
• Publikacja „Centrum Kreatywności Nowa Praga – Koncepcja adaptacji nieruchomości położonej przy ul. Targowej 80A i Inżynierskiej 3 w Warszawie” (PDF 9 MB)

Narzędzia informatyczne wspierające prace na rzecz mieszkańców

Koncepcja projektu modelowego zakładała także stworzenie narzędzi informatycznych usprawniających pracę z mieszkańcami i dla mieszkańców na obszarze rewitalizacji. Powstały:

• platformy do wspierania współpracy między instytucjami miejskimi i innymi podmiotami zajmującymi się aktywizacją społeczno-zawodową w Warszawie,
• system monitoringu Lokalnych Systemów Wsparcia. 

Portal AKTYWIZACJA to platforma do wspierania współpracy między instytucjami miejskimi i innymi podmiotami zajmującymi się aktywizacją społeczno-zawodową w Warszawie. Portal dostępny jest tylko dla pracowników danych instytucji (otrzymają login i hasło niezbędne do pracy na platformie). Jej powstaniu towarzyszyło wypracowanie zasad współpracy w zakresie aktywizacji zawodowej mieszkańców, w tym mapowanie, baza danych, organizacja warsztatów dla interesariuszy. Portal ma pomóc odpowiednio ukierunkować wsparcie realizowane w ramach działań rewitalizacyjnych.

Pod nazwą Lokalne Systemy Wsparcia (w skrócie LSW, więcej informacji pod linkiem: https://architektura.um.warszawa.pl/-/lokalne-systemy-wsparcia-lsw) kryją się dziesiątki różnego rodzaju działań, których celem jest wyrównanie szans rozwojowych, edukacyjnych i społecznych dzieci, młodzieży oraz młodych dorosłych, zamieszkujących tereny prawobrzeżnej Warszawy rewitalizowanych dzielnic. W klubach dla rodzin powstałych na rewitalizowanych obszarach Pragi-Północ, Pragi-Południe i Targówka pracują specjaliści, którzy pomagają rodzicom rozwiązywać  problemy opiekuńczo-wychowawcze, a całej rodzinie proponują zróżnicowane zajęcia profilaktyczne, edukacyjne, korekcyjne, ale także twórcze, artystyczne i kulturalne. Dbają, by wszystkie działania były prowadzone kompleksowo i żeby odpowiadały rzeczywistym, wcześniej rozpoznanym potrzebom rodzin. W ramach projektu modelowego przeprowadzona została ewaluacja dotychczasowego funkcjonowania LSW na przykładzie dwóch konsorcjów prowadzących działania dla grupy dzieci i młodzieży w wieku 6-18 lat i ich rodzin. Rozbudowywany został system monitoringu Lokalnych Systemów Wsparcia pozwalający na zwiększenie zakresu danych gromadzonych w bazie oraz rozszerzenie jego funkcjonalności. Opracowana została również koncepcja narzędzia diagnostycznego, badające kompleksowo sytuację uczestników LSW, które stanowić będzie integralną część systemu informatycznego.  Działania te mają usprawnić funkcjonowanie LSW.

Materiały do pobrania:

• Przewodnik Portal AKTYWIZACJA (PDF 3 MB)
• Model współpracy instytucji w zakresie aktywizacji zawodowej mieszkańców obszaru rewitalizacji (ZIP 3 MB)
• Koncepcja narzędzia monitorującego LSW (ZIP 3 MB)

Model angażowania mieszkańców w podnoszenie atrakcyjności przestrzeni publicznej

Działania z zakresu partycypacji społecznej przeprowadzone w ramach projektu miały na celu wypracowanie modelu angażowania mieszkańców w podnoszenie atrakcyjności przestrzeni publicznej. Model został opracowany na podstawie wniosków płynących z przeprowadzenia trzech niezależnych procesów konsultacyjno-projektowych zrealizowanych w trzech różnych przestrzeniach (skwer przy ul. Letniej i Kamiennej na Nowej Pradze, Park Michałowski na Szmulowiźnie, podwórko na Kamionku), w które w różny sposób i na różnych etapach angażowani byli mieszkańcy i projektanci. Założeniem było wypracowanego takiego modelu, gdzie mieszkańcy jako gospodarze danej przestrzeni są aktywnymi uczestnikami procesu projektowego, mają możliwość artykulacji swoich potrzeb i proponowanych funkcji w odniesieniu do przestrzeni. Jednocześnie procesy poprowadzone były tak, by zapewnić twórczy komfort projektantom, którzy podnosząc jakość danej przestrzeni publicznej odpowiadają na potrzeby najczęściej korzystającej z niej grupy odbiorców. Model powstał żeby zachęcić decydentów i urzędników do włączania mieszkańców w proces modernizacji przestrzeni publicznych oraz przedstawić korzyści z tego wynikające. Efektem działania jest nie tylko model, ale przede wszystkim koncepcje zagospodarowania każdej ze wskazanych przestrzeni. Dwie koncepcje te już doczekały się realizacji.

Skwer pomiędzy ulicami Letnią i Kamienną – ulica Letnia, wytyczona ok. 1875 roku, do dziś zachowała nawierzchnię z kocich łbów z rynsztokiem. Jej oświetlenie stanowią charakterystyczne dla zabytkowych części miasta latarnie – pastorały warszawskie. W pobliżu, przy ul. Szwedzkiej  znajdują się zabytkowe tereny po fabryce Pollena, przy ul. 11 Listopada – dawne koszary wojskowe, a przy ul. Letniej – budynek starej piekarni, obecnie miejsce działań kulturalnych. Skwer, jedno z nielicznych zielonych miejsc w okolicy, był bardzo zaniedbany, przypominał klepisko z resztkami trawy.  Niemal połowę terenu zajmował dziki parking. Mieszkańcy wykorzystywali skwer głównie jako drogę na skróty do pobliskiego sklepu oraz miejsce do wyprowadzania psów. Tymczasem obszar ten ma duży potencjał. Jego bezpośrednie sąsiedztwo jest zróżnicowane architektonicznie, tworzą je: stare kamienice, blok z lat 70 i nowo powstałe budynki mieszkalne. Modernizacja skweru (przeprowadzona w 2018 r.) pozwoliła przeobrazić go w atrakcyjną i funkcjonalną przestrzeń, która staje się lokalnym centrum życia sąsiedzkiego. Jest zieloną przestrzenią (posadzone zostało 25 nowych drzew, ponad 2200 krzewów i blisko 50 bylin) z wydzielonym miejscem zabaw dla dzieci i małą siłownią plenerową. Pośrodku placyku stanął słup ogłoszeniowy. Ustawione zostały ławki, kosze na śmieci, lampy oraz stojaki na rowery.

Park Michałowski na Szmulowiźnie to zielony teren przy ul. Kawęczyńskiej. Sąsiaduje z terenem zabytkowego Młyna Michla (pozostałość dawnego kompleksu przemysłowego Towarzystwa Aukcyjnego „Warszawski Młyn Parowy”  Ludwika Michla) oraz Dzielnicowym Ośrodkiem Sportu i Rekreacji. W 2016 roku znaczna jego część została wyłączona z użytkowania, a zajęty teren został przekazany pod budowę Trasy Świętokrzyskiej. Budowa ta wiązała się z wycinką ponad 120 drzew i zabrała ok. 40% powierzchni parku. Wiązało się to z silnym poruszeniem i sprzeciwem społecznym. Natomiast zabytkowy budynek mieszczący się w bezpośrednim sąsiedztwie, zwany potocznie „Młynem Michla”, zgodnie z planami modernizacyjnymi będzie przeznaczony na wsparcie sektora kreatywnego. Będzie siedzibą artystów i rzemieślników, a jego przestrzenie zajmą pracownie i warsztaty. Mieszkańcy domagali się także zagospodarowania terenu Parku, który był przez nich postrzegany jako zaniedbany i często dewastowany teren na uboczu. Wyglądał nieestetycznie i brakowało mu konkretnych funkcji, odpowiadających wszystkim użytkownikom. W 2020 roku zakończyła się modernizacja Parku zgodnie z koncepcją wypracowaną z mieszkańcami. W Parku Michałowskim pojawiły się nowe ławki, plac zabaw dla dzieci, wybieg dla psów i oświetlenie. Miejsce zyskało też więcej zieleni (posadzono 25 drzew, ponad 2360 krzewów i 3000 sztuk bylin oraz pnączy). W centralnym punkcie parku jest teraz miejsce na pikniki, plażowanie, gry i zabawy. Wokół murawy zakwitną kwiaty. Pojawiła się też całkowicie nowa alejka oraz tarasy z tablicami edukacyjnymi z historycznymi ciekawostkami o Pradze-Północ.

Materiały do pobrania:

Publikacja „Model angażowania mieszkańców w podnoszenie atrakcyjności przestrzeni publicznej” (PDF 6 MB)

Koncepcja zagospodarowania Skweru pomiędzy ulicami Letnią i Kamienną (ZIP 6 MB)

Koncepcja zagospodarowania Park Michałowski na Szmulowiźnie (ZIP 10 MB)

Koncepcja zagospodarowania podwórka na Kamionku (ZIP 11 MB)

Centra Lokalne – Bazar Rogatka i Lubelska 30/32

Aby wzmacniać lokalne społeczności w projekcie modelowym przewidziane zostały prace związane z utworzeniem dwóch Centrów Lokalnych – Bazar Rogatka i Lubelska 30/32 na obszarze rewitalizacji w dzielnicy Praga-Południe. Potrzeba tworzenia centrów lokalnych w Warszawie została dostrzeżona przez władze miasta i architektów podczas podejmowania działań związanych z porządkowaniem przestrzeni miejskich. Warszawa jest miastem o bardzo niejednolitej strukturze przestrzennej i społecznej. Na dużych obszarach brakuje wykształconych centrów lokalnych – miejsc codziennych kontaktów małych społeczności. Lokalizacja Centrów Lokalnych oparta została o wyznaczone miejsca w opracowaniu pn.: „Studium koncepcyjnym dotyczącym centrów lokalnych w Warszawie – Centra Lokalne” Warszawskiego Oddziału Stowarzyszenia Architektów Polskich. Centra Lokalne powstaną na terenie dawnego Bazarku Rogatka oraz przy ul. Lubelskiej 30/32. W ramach działań projektowych dla dwóch Centrów Lokalnych przygotowane zostały koncepcje architektoniczno-urbanistyczne oraz dokumentacje techniczne będące podstawą dalszych prac realizacyjnych. Opracowany został także model tworzenia centrów lokalnych w przestrzeni miasta.

Bazar Rogatka położony jest między ulicami Grochowską i Kamionkowską na praskim osiedlu Kamionek, w dawnej pofabrycznej części dzielnicy. Niewielki bazarek powstał w 1991 roku. Lokalizacja bazarku wzdłuż jednej z głównych arterii komunikacyjnych tej części miasta, tj. przy ul. Grochowskiej, sprzyjała rozwojowi funkcji handlowych. Targowisko przez lata służyło mieszkańcom, jednak zaczęło podupadać, co w konsekwencji doprowadziło do jego zamknięcia w 2016 r. Prace związane z powstaniem na Kamionku Centrum Lokalnego w miejscu dawnego "bazarku Rogatka"  trwały od kilku lat. Działania inwestycyjne zapoczątkowane w 2021 r. poprzedził proces konsultacyjny oraz organizowany przez Dzielnicę Praga-Południe konkurs architektoniczny na wykonanie koncepcji architektonicznej. Nowe Centrum Lokalne będzie pełnić funkcje rekreacyjne oraz handlowe. Na jego terenie  powstanie siedem pawilonów handlowych. W jednym z pawilonów  zostanie tworzone miejsce aktywności lokalnej. Na terenie dawnego bazarku ustawione zostaną także dwa stoły handlowe, powstaną trawniki, stojaki rowerowe, plac zabaw z naturalną nawierzchnią, ławki i stoliki, a latem także hamaki i leżaki. Na wybrukowanym placu u wylotu ul. Kamionkowskiej oraz ul. Mińskiej przewidziano postawienie sceny dla wydarzeń kulturalnych: koncertów, spektakli czy potańcówek.

Centrum Lokalne Lubelska 30/32 powstaje w budynku z lat 20. XX wieku i ma ciekawą historię. W ciągu ostatnich stu lat mieściło się w nim na przemian: schronisko dla bezdomnych, kąpielisko publiczne, jadłodajnia dla ubogich, fabryka odzieżowa, a także mieszkania. Pierwotnie gmach wzniesiono z przeznaczeniem na fabrykę obuwia „Polus”.  W 1930 roku magistrat Warszawy kupił nieużywany gmach i urządził w nim schronisko dla bezdomnych. Po wybuchu wojny skrzydło frontowe kamienicy i jej ceglane ogrodzenie spłonęły podczas bombardowań pobliskiego Dworca Wschodniego. Wiosną 1945 roku mieszkańców przesiedlono, a w budynku urządzono kąpielisko publiczne. Pół wieku później, w latach 90. XX wieku, gmach „Polusa” wrócił do pierwotnej fabrycznej funkcji i po remoncie zajęły go Zakłady Przemysłu Odzieżowego „Sawa”. Nie na długo. W listopadzie 2004 roku z inicjatywy ks. Krzysztofa Uklei w kamienicy otwarto największą w Warszawie jadłodajnię św. Brata Alberta „Caritas” Diecezji Warszawsko-Praskiej. Rok później do jej wnętrz wprowadziły się również liczne organizacje pozarządowe, głównie o profilu kulturalno-artystycznym, które stworzyły tutaj swoisty artystyczny klaster. Część najemców była uczestnikami dzielnicowego programu „Artystyczna Skaryszewska”. W 2007 r. kamienica została częściowo zmodernizowana. Budynek ocieplono, wymieniono okna i drzwi, wyremontowano dach, piwnice oraz klatki schodowe. Przez wiele lat w kamienicy swoją działalność prowadziły m.in. Teatr Scena Lubelska przy Stowarzyszeniu Pracownie Twórcze Lubelska 30/32, Komuna Warszawa. W budynku mieściła się również Szkoła Aktorska Haliny  i Jana Machulskich przy Polskim Ośrodku ASSITEJ, a także min.: drukarnia i studio fotograficzne. Do niedawna kamienica łączyła również dwie funkcje: użytkową oraz mieszkalną, które nie najlepiej współgrały ze sobą. W związku z tym ostatecznie podjęto decyzję o przeznaczeniu całej kamienicy tylko na funkcję użytkowe i o stworzeniu na terenie wokół niej Centrum Lokalnego, jako  przestrzeni integrującej działania różnych podmiotów społecznych i kulturalnych. Zadaniem planowanego Centrum miało być podtrzymywanie historii i tożsamości najbliższej okolicy, w tym głównie ulicy Skaryszewskiej i okolicy Dworca Wschodniego. Miejsce miało także służyć potrzebom lokalnej społeczności. W kamienicy przeprowadzono gruntowną modernizację dwóch skrzydeł budynku. Działania prowadzone były pod kątem potrzeb najemców, organizacji pozarządowych, artystów i instytucji kultury mających tam swoją siedzibę. Niestety wbrew wcześniejszym założeniom część centralna kamienicy wymagała zabezpieczenia oraz została wyłączona z użytkowania. Budynek wraz z terenem wokół czeka na modernizację.

Materiały do pobrania:

• Publikacja „Tworzenie centrów lokalnych w przestrzeni miasta. Model działania” (PDF 819 KB)
• Koncepcja Centrum Lokalnego Bazar Rogatka (ZIP 11 MB)
• Koncepcja Centrum Lokalnego Lubelska 30/32 (ZIP 14 MB)

Więcej informacji o rewitalizacji w Warszawie dostępnych jest na stronie lokalnej bazy wiedzy https://architektura.um.warszawa.pl/rewitalizacja

Modelowa Rewitalizacja Miast w Warszawie – film

Obejrzyj film i zainspiruj się do działania. Dzięki udzielonej dotacji ze środków POPT 2014-2020, w celu wspierania przedsiębiorczości na Warszawskiej Pradze wypracowano model funkcji Lidera Obszaru, Praski przewodnik szyldowy, narzędzie informatyczne tzw. kalkulator rewitalizacji (rozumiany jako narzędzie do wieloaspektowej oceny nieruchomości), a także przeprowadzono cykl szkoleń z rzemieślnikami-mistrzami. Powstały koncepcje zagospodarowania dwóch centrów lokalnych, Centrum Kreatywność Nowa Praga oraz model angażowania mieszkańców w podnoszenie atrakcyjności przestrzeni publicznej.