Szczecin

Nowe oblicze Alei Wojska Polskiego w Szczecinie

Szczecin to stolica i największe miasto województwa zachodniopomorskiego. To także trzecie pod względem zajmowanej powierzchni i siódme pod względem liczby ludności miasto Polski (prawie 400 tys. mieszkańców). W granicach Polski od 1945 r. Z racji nadgranicznego położenia i bliskości Morza Bałtyckiego, dostępnego przez żeglowną Odrę oraz Zalew Szczeciński, Szczecin stał się ośrodkiem gospodarczym regionu. Znajduje się tu port morski, stocznie remontowe, jachtowe oraz żeglugi morskiej. Miasto jest ośrodkiem turystycznym z dużą liczbą zabytków. Stanowi centrum akademickie (funkcjonuje tu 5 uczelni publicznych i 7 niepublicznych) i kulturalne (ze względu na charakterystyczna białą bryłę w zabudowie Szczecina wyróżnia się Filharmonia im. Mieczysława Karłowicza).

Centrum Szczecina charakteryzuje się wielkimi rondami i ulicami, wzdłuż których stoją kilkukondygnacyjne, eklektyczne kamienice. Ten gwiaździsty układ urbanistyczny porównywany jest często do najsłynniejszej realizacji tego typu w Europie czyli Paryża. Większa część Śródmieścia zbudowana została na układzie gwiaździstym z placami w formie rond oraz szerokimi alejami obsadzonymi drzewami. Charakterystycznym detalem architektonicznym szczecińskich ulic są żeliwne pompy z 2. połowy XIX w., z których do dnia dzisiejszego przetrwało 30. Bogato zdobione – kanelowana kolumna, herby miasta, korona na szczycie, a wylew wody następuje ze stylizowanej paszczy smoka – stały się lokalną atrakcją. Ale poza walorami estetycznymi, Centrum Szczecina jest także obszarem rewitalizacji. Obszarem gdzie kumulacja negatywnych zjawisk społecznych (bezrobocie, ubóstwo, przestępczość, ubytek mieszkańców, starzejące się społeczeństwo, zanikanie więzi sąsiedzkich), w połączeniu z regresem gospodarczym wynikającym z zanikającej lokalnej przedsiębiorczości spowodowała, że w przestrzeń miasta wdał się także chaos przestrzenny – zaniedbane kamienice, niewydolny układ komunikacyjnego miasta powodujący nadmierny hałas komunikacyjny i obniżający jakość powietrza.

Mając na uwadze problemy i potencjały miasta oraz obszaru rewitalizacji, miasto realizuje proces rewitalizacji. Ambitne cele Szczecina w zakresie rewitalizacji zakładają, że rewitalizacja Centrum jest jednym z pierwszych etapów procesu rewitalizacji miasta rozłożonego w czasie do 2050 roku. Jednym z jego elementów była realizacja projektu modelowego realizowanego na fragmencie szczecińskiego śródmieścia.

Znaczenie centrum miasta

Istotnym obszarem w przestrzeni miast, jest jego centrum, w głównej mierze będące ośrodkiem zarządzania, turystyki, rozrywki. Miejscem symbolicznym, podnoszącym prestiż miasta i integrującym mieszkańców. W Szczecinie takim miejscem jest aleja Wojska Polskiego, a zwłaszcza zlokalizowany w centralnym położeniu odcinek między Placem Szarych Szeregów i Placem Zwycięstwa. Ta niegdyś niezwykle prestiżowa przestrzeń publiczna utraciła swój urok i to na niej – niejako symbolu zmian w Śródmieściu, centrum miasta – koncentrował się projekt modelowy.

Aleja Wojska Polskiego w Szczecinie jest najbardziej reprezentacyjną i zarazem najdłuższą ulicą miasta. Jednym z ważniejszych fragmentów Alei jest odcinek między placami Szarych Szeregów i Zwycięstwa. Ten fragment rozciąga się na długość prawie 1,3 km, jest gęsto zabudowany, a przy tym charakteryzuje się szeroką jezdnią i przestrzennymi chodnikami. Krzyżuje się, zbiega lub sąsiaduje z innymi ważnymi arteriami komunikacyjnymi oraz miejscami lokalizacji licznych podmiotów świadczących usługi, oferujących dobra, towary i wartości zaspokajające potrzeby mieszkańców. Obszar ten obejmuje również znaczącą część centralnego fragmentu XIX-wiecznej śródmiejskiej zabudowy kwartałowej o wysokich walorach historycznych. Działania zaplanowane w projekcie modelowym Szczecina koncentrowały się wokół poprawy jakości przestrzeni publicznych w obszarze Alei Wojska Polskiego łącznie z poprawą warunków zamieszkania oraz prowadzenia działalności gospodarczej. Towarzyszył im szeroki pakiet działań społecznych.

Działania włączające mieszkańców w proces zmian

Chodź do ŚRODKA! – to hasło zapraszające do Śródmiejskiego Punktu Sąsiedzkiego ŚRODEK, który rozpoczął swoją działalność w centrum Szczecina w 2017 roku. To tu mieszkańcy całego miasta mogą uzyskać informacje na temat realizowanego procesu rewitalizacji, którego osią główną jest przebudowa śródmiejskiego odcinka alei Wojska Polskiego. Stowarzyszenie Edukacyjno-Artystyczne OSWAJANIE SZTUKI, prowadzące Punkt od początku, jako cele ŚRODKA określiło – oprócz wstępnie określonej funkcji informacyjno-konsultacyjnej – wzmacnianie poczucia przynależności do Śródmieścia oraz wspieranie inicjatyw aktywnych mieszkańców. Zespół Punktu to praktycy i specjaliści w obszarze działań społeczno-kulturalnych, którzy zapraszają do współpracy ekspertów z różnych dziedzin – od menedżerów kultury i przedstawicieli nauki, przez animatorów i aktywistów, po twórców i przedsiębiorców. Od pierwszego dnia działalności ŚRODEK wychodzi w przestrzeń publiczną z działaniami projektowanymi z myślą o różnych grupach odbiorców, najczęściej jednak stawiając na inkluzywność i różnorodność. Punkt jest miejscem spotkań i zapleczem działań plenerowych (w tym dwóch dużych wydarzeń realizowanych z dziesiątkami lokalnych podmiotów: Święta Śródmieścia i Rajskich dni na Rayskiego), organizatorem bezpłatnych wydarzeń dla mieszkańców (jak spacery, warsztaty, gry miejskie, podwórkowe pokazy filmów czy koncerty), ale też przestrzenią dla potencjalnych lokalnych liderów, którzy wprowadzają mikro zmiany w swoim sąsiedztwie. Wspólnym mianownikiem jest zawsze miasto i troska o to, co najbliżej: na klatce schodowej, na podwórku, ulicy, w parku po sąsiedzku.

Obok konsultacji społecznych, warsztatów, spotkań z mieszkańcami, ciekawą formą pozyskiwania opinii mieszkańców były badania socjologiczne. Celem badania pn. „Śródmiejski odcinek alei Wojska Polskiego w oczach mieszkańców Szczecina” było uzyskanie danych i informacji dotyczących oceny wskazanych czterech wariantów rozwiązań komunikacyjnych zaproponowanych dla Alei Wojska Polskiego. Natomiast celem kolejnego badania pn. Badania socjologiczne wśród mieszkańców wśród mieszkańców 5 kwartałów zabudowy mieszkaniowej zlokalizowanych przy alei Wojska Polskiego było uzyskanie danych i informacji służących opracowaniu koncepcji zagospodarowania wnętrz dla 5 kwartałów zabudowy mieszkaniowej, wyznaczenie priorytetów niezbędnych do przeprowadzania zmian w obszarze oraz poznanie oczekiwań mieszkańców na temat tych zmian. Wyniki badań zostały uwzględnione w opracowanej zagospodarowania przestrzeni Alei oraz koncepcji zagospodarowania wybranych pięciu wnętrz kwartałów mieszkalnych.

Zrealizowano także działania nakierowane na ożywienie gospodarcze na obszarze rewitalizacji, w szczególności w obszarze Alei Wojska Polskiego. Projekt „Wstąp do Śródmieścia” stanowi kompleksowe działanie – od diagnozy do propozycji rozwiązań i wdrożenia niektórych z nich. Przedmiotem projektu było wykonanie inwentaryzacji i analizy przyczyn występowania pustych lokali usługowych na obszarze rewitalizacji oraz ich potencjału. Kolejnym krokiem było opracowanie informacji na temat istniejących punktów usługowych na tym obszarze oraz opracowanie propozycji działań aktywizujących wykorzystanie lokali. Powstał model współpracy z właścicielami i użytkownikami lokali usługowych w zakresie aranżacji witryn i reklam oraz estetyki budynków. Opracowana została także aplikacja na telefon „Wstąp do Śródmieścia”. Aplikacja pomaga znaleźć lokale usługowe w obszarze rewitalizacji Śródmieścia Szczecina. Aplikacja zawiera zinwentaryzowaną i przeanalizowaną bazę lokali usługowych w obszarze rewitalizacji wraz z ich umieszczeniem w przestrzeni publicznej.

Zanim pojawią się widoczne zmiany – architektura, przestrzeń, koncepcje

Do najważniejszych zadań szczecińskiej rewitalizacji należała odpowiedź na pytanie o funkcję Alei Wojska Polskiego. Już w 2014 roku pion Architekta Miasta w Urzędzie Miasta Szczecin rozpoczął działania inicjujące zmierzające do zmian w obszarze alei Wojska Polskiego, mających na celu przywrócenie całemu obszarowi związanemu z Aleją należnej rangi. Na konferencji „Atrakcyjny Szczecin – Aleja Wojska Polskiego”, która miała miejsce w ramach Westivalu Architektury 2014 rozpoczęła się publiczna debata na temat Alei, z próbą wstępnej diagnozy problemów oraz odpowiedzi na pytanie, jak odwrócić obecne, niekorzystne trendy i zmieniać zarówno Aleję, jak i cały obszar szczecińskiego centrum. W celu wypracowania koncepcji zagospodarowania przestrzeni publicznych w obszarze Alei Wojska Polskiego na odcinku pomiędzy Placem Zwycięstwa i Placem Szarych Szeregów wraz z terenami i ulicami sąsiadującym miasto ogłosiło konkurs architektoniczny. Jako główny cel założono zachęcenie mieszkańców do powrotu do centrum do osiedla Śródmieście Zachód. Planowane zmiany mają z jednej strony odpowiadać na potrzebę modernizacji układu drogowego, ale także spowodować że ulica odzyska swój blask i będą się w jej przestrzeni pojawiały działania społeczne, inicjatywy i pomysły, które będą ożywiały tą ulicę i przyciągały do niej mieszkańców. Konkurs został rozstrzygnięty w listopadzie 2017 r. Zwycięską wizję w konkursie architektonicznym na zagospodarowanie przestrzeni publicznych w obszarze alei Wojska Polskiego przedstawiła Pracownia Architektoniczna ARCHAID Jacek Szewczyk. W wyniku konkursu powstała dokumentacja projektowa wraz z pozwoleniem na budowę dla inwestycji pn.: „Rewitalizacji obszaru przestrzeni publicznej i zabudowy śródmiejskiego odcinka alei Wojska Polskiego w Szczecinie”.  Po przebudowie Aleja Wojska Polskiego dostosowana będzie bardziej niż w chwili obecnej do potrzeb osób pieszych. Jej przebudowa wiązać się ma z powrotem do funkcji społecznych i gospodarczych w tej części Szczecina. Otwarcie wyremontowanych Alei Wojska Polskiego nastąpic ma pod koniec sierpnia 2023.

Aby nowe Aleje wpasowały się w całościową koncepcje zmian w Śródmieściu Szczecina, miasto zleciło wykonanie modelu ruchu, analizy parkowania, koncepcji uspokojenia ruchu samochodowego oraz zwiększenia dostępności obszaru komunikacją publiczną dla obszaru Śródmieścia. Głównym celem było opracowanie modelu ruchu dla śródmieścia oraz zaprojektowanie spójnych rozwiązań w zakresie przestrzeni publicznych – ulic i placów – tj. analizy parkowania w Śródmieściu, koncepcji uspokojenia ruchu i zwiększenia dostępności komunikacji publicznej dla obszaru rewitalizacji, w obszarze ulic: Piłsudskiego, Piastów, Krzywoustego, Placu Zwycięstwa, Niepodległości i Alei Papieża Jana Pawła II położonych w pobliżu Alei Wojska Polskiego.

Nie da się zachęcić mieszkańców do powrotu do Śródmieścia Szczecina bez poprawy warunków mieszkaniowych poprzez rewitalizację kwartałów śródmiejskich. Dlatego w ramach projektu modelowego przygotowano ekspertyzy techniczne wraz z inwentaryzacjami budowlanymi i audytami energetycznymi. Opracowaniem objęto 20 budynków mieszkalnych (oficyn) położonych we wnętrzach kwartałów zlokalizowanych przy Alei Wojska Polskiego. Ponadto dla wybranych 5 wnętrz kwartałów mieszkaniowych (nr 8, 9, 25, 38, 39) zlokalizowanych przy Alei Wojska Polskiego powstały koncepcje architektoniczno-urbanistyczne. Koncepcje zostały opracowane z uwzględnieniem potrzeb i oczekiwania mieszkańców kwartałów oraz zgodnie z celami rewitalizacji, określonymi w Lokalnym Programie Rewitalizacji dla Miasta Szczecin. Podstawą do opracowania koncepcji były wyniki „Badań socjologicznych zrealizowanych wśród mieszkańców 5 kwartałów zabudowy mieszkaniowej”. Przygotowane wstępne koncepcje zaprezentowano mieszkańcom na zorganizowanych spotkaniach w kwartałach, podczas których mogli wyrazić swoje opinie nt. zaproponowanego zagospodarowania przestrzeni. Przygotowane dokumentacje i koncepcje są niezbędne do przeprowadzenia planowanych prac remontowych i modernizacyjnych. Plany rewitalizacji poszczególnych kwartałów w Szczecinie zakładają powstanie zróżnicowanych wnętrz wewnątrz, tak aby umożliwiały bliższe poznawanie sąsiadów i integrację poprzez spędzanie czasu razem, ale także spokojnego relaksu wśród zieleni. Propozycje jednocześnie zmierzają do zapewnienia bezpieczeństwa, poprawy funkcjonalności i estetyki przestrzeni wspólnej.

Więcej informacji o rewitalizacji w Koninie znajduje się w lokalnej bazie wiedzy.

Modelowa Rewitalizacja Miast w Szczecinie – film

Obejrzyj film i zainspiruj się do działania. W Szczecinie, dzięki udzielonej dotacji ze środków POPT 2014-2020, przygotowano program działań dla Śródmieścia Szczecina. Przygotowano projekt zagospodarowania przestrzeni Alei Wojska Polskiego, przeprowadzono inwentaryzacje techniczne budynków i lokali położonych w ciągu Alei, powstał Punkt Sąsiedzki Środek służący nie tylko informowaniu o zmianach na obszarze, ale także aktywizacji mieszkańców.