Trwa ładowanie...

 

Trwa zapisywanie na newsletter...

Słupsk

Słupsk

Słupsk Miasto Bliskie

Słupsk to ważne centrum gospodarcze, kulturalne, naukowe i turystyczne Pomorza Środkowego. Miasto w swojej wielowiekowej historii przeżyło dwa okresy intensywnego rozwoju. Pierwszy na początku XX w. I drugi w latach 70 XXI w. Zwłaszcza ten drugi okres związany był ze znacznym wzrostem ludności miasta ze względu na rozwój przemysłu. W okres transformacji ustrojowej Słupsk wszedł jako miasto przeszło stutysięczne, po czym w połowie lat 90-tych minionego wieku nastąpiło odwrócenie trendu wzrostowego i Słupsk obecnie liczy ok. 90 tys. mieszkańców. Obserwacje pozwalają sądzić, że główną przyczyną tego stanu jest migracja tuż za granice miasta. Główną przyczyną jest odpływ mieszkańców Słupska tuż za granice miasta, do nowych domów powstających w gminach ościennych. Trend ten negatywnie odbił się na zwłaszcza na centrum Słupska, w którym pozostały osoby starsze i mniej zamożne, których nie stać na kosztowne remonty substancji mieszkaniowej. Przyczynia się także do zubożenia tkanki społecznej. Narastające problemy społeczne (bezrobocie, ubóstwo, ale także trudności w pełnieniu ról społecznych, w tym głównie związane z opieką nad osobami starszymi i zależnymi), zmniejszenie poczucia bezpieczeństwa, postępująca degradacja infrastruktury i zmniejszenie atrakcyjności przestrzeni publicznej, wzajemnie się napędzając, przypieczętowały kryzys w jaki weszło słupskie centrum po przemianach ustrojowych. I to właśnie szeroko pojęty obszar centrum (obejmujący rejon Śródmieścia i fragmentów Podgrodzia) został wyznaczony jako modelowy obszar rewitalizacji.

Centrum charakteryzują założenia urbanistyczne sięgające czasów średniowiecznych. Obszar rewitalizacji cechuje gęsta, kamieniczna zabudowa, między którą istnieje wiele zaniedbanych przestrzeni: niezagospodarowana zieleń oraz komórki lokatorskie i oficyny, które często są w złym stanie technicznym. Mieszkańcy obszaru rewitalizacji oprócz problemów życia codziennego, od lat zmagali się ze stygmatyzacją, która zabijała w nich jakąkolwiek aktywność zarówno w kreowaniu przyszłości własnej, jak i lokalnej społeczności.

Problemy społeczne zidentyfikowane w Słupsku na obszarze rewitalizacji, skutkowały koniecznością wypracowania koncepcji działań rewitalizacyjnych w oparciu o nowa politykę społeczną miasta. Działania te zrealizowano w ramach projektu modelowego pn. „Opracowanie modelu rewitalizacji społecznej, gospodarczej, przestrzennej i środowiskowej obszarów śródmiejskich na przykładzie Miasta Słupska”. tym samym głównymi elementami podejmowanych działań są zwiększenie dostępności do usług społecznych realizowanych przez podmioty niebędące podmiotami leczniczymi, skierowane przede wszystkim: seniorów, osób z niepełnosprawnościami i chorobami przewlekłymi, dzieci i młodzieży, opiekunów osób zależnych. Ich główną rolą jest umożliwienie tym osobom niezależne życie w środowisku lokalnym. Niezwykle ważnym jest także wsparcie kierowane do rodzin dysfunkcyjnych, rodzin zastępczych oraz osób doświadczających przemocy w rodzinie. Kolejnym elementem jest zapewnienie kompleksowej opieki zdrowotnej dla rosnącej liczby osób starszych zamieszkujących obszar rewitalizacji, połączonej z systemem telemedycyny i teleopieki oraz przygotowanie programów profilaktycznych.

Nowe miejskie dokumenty strategiczne

Przygotowanie „Gminnego Programu Rewitalizacji Miasta Słupska na lata 2017-2025+” poprzedzone zostało pogłębionymi badaniami analitycznymi i diagnostycznymi. W wyniku diagnozy powstał m.in. „Raport demograficzny Słupska”, stanowiący jeden z pierwszych tego typu dokumentów opracowanych w kraju dla miast niewojewódzkich. Szczegółowa analiza objęła także kwestie gospodarcze, głównie kondycję lokalnych przedsiębiorców oraz pogłębioną analizę rynku nieruchomości, w tym budownictwa mieszkaniowego i lokali użytkowych, a także analizę przestrzenną obszaru rewitalizacji z uwzględnieniem rozwiązań komunikacyjnych i funkcjonalnych wraz z badaniami ruchu. Wnioski z diagnoz posłużyły do wskazania w programie rewitalizacji głównych kierunków działań związanych z modernizacją zabudowy i poprawą estetyki przestrzeni, ale również zainicjowania procesów aktywizujących życie gospodarcze i społeczne na obszarze rewitalizacji.

Obok programu rewitalizacji, ważnym dokumentem wyznaczającym działania miasta jest opracowana w projekcie modelowym „Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w mieście Słupsku na lata 2019–2025+ ze szczególnym uwzględnieniem obszaru rewitalizacji”. Dokument jest zapisem polityki społecznej miasta. Podczas opracowania dokumentu przyjęto założenie, że aby skutecznie zniwelować problemy społeczne na obszarze rewitalizacji (gdzie natężenie problemów społecznych jest największe) i uchronić się przed migrowaniem problemów i mieszkańców do innych dzielnic miasta, należy zdiagnozować problem i proponować rozwiązania w sposób kompleksowy dla całego miasta.

Materiały do pobrania:

Działania włączające mieszkańców w proces zmian

Jednym z kluczowych elementów procesu rewitalizacji w Słupsku było zaangażowanie mieszkańców w życie społeczne oraz podnoszenie atrakcyjności i jakości przestrzeni publicznej, w której żyją. W tym celu, w ramach modelowego projektu, powstał Program „Miasto Bliskie”, którego koncepcja zakłada zwrócenie uwagi mieszkańców na szacunek dla mienia wspólnego poprzez dbałość i troskę o wygląd ich najbliższego otoczenia (podwórek, ogródków i przestrzeni międzykwartałowych) oraz „zbliżenie” ich do swojego miasta. „Słupsk Miasto Bliskie” zostalo hasłem promocyjnym słupskiej rewitalizacji, które ma przypominać mieszkańcom i mieszkankom, że proces rewitalizacji nie zależy od władz miasta, lecz od nich samych. 

Program „Miasto Bliskie” był realizowany przez organizacje pozarządowe wyłaniane w otwartym konkursie ofert na realizację zadania publicznego. Przygotowana przez organizacje pozarządowe oferta umożliwiła mieszkańcom przeprowadzenie drobnych interwencji i działań w ich najbliższym otoczeniu: nasadzenia zieleni, ukwiecanie, montaż małej architektury, koszy na śmieci, elementów zabawowych dla dzieci, doświetlanie lub likwidacja niewielkich barier architektonicznych. W ramach Programu działalność rozpoczęły Rewitalizacyjne Oddziały do Specjalnych Zadań (oddział Kwiatowy, Podwórkowy, Renowacji i Malowniczy), których realizatorem jest Fundacja Indygo. W ramach Oddziałów Kwiatowych i Podwórkowych Fundacja wspólnie z mieszkańcami tworzy ogródki i zieleń na podwórkach. Przeprowadzane są również warsztaty majsterkowicza, podczas których mieszkańcy mogą stworzyć wybraną przez siebie małą architekturę, taką jak domki dla pszczół i owadów, budki dla nietoperzy, tunele dla jeży oraz schronienia dla kotów. W ramach Oddziałów Podwórkowych prowadzone są także rodzinne warsztaty tworzenia i dekoracji donic do nowych i zagospodarowanych podwórek. Zgłoszenia chętnych są przyjmowane w trybie ciągłym oraz dostosowywane do budżetu zadania. Wszystkie podejmowane działania są najpierw konsultowane, a przy wsparciu Fundacji powstaje projekt prac adaptacyjnych. Oddziały Renowacji i Malowniczy skupiają się na stworzeniu nowych funkcji przestrzeni podwórek przez zakup elementów zagospodarowania przestrzeni takich jak ławki, mini place zabaw, piaskownice, kosze na śmieci, parklety, itp. Renowacji i odmalowaniu mogą również podlegać istniejące już elementy – trzepaki, stare ławki czy nieestetycznie wyglądające ściany bram, komórek i oficyn. Element integrujący mieszkańców podwórek w postaci wspólnego tworzenia ich nowej przestrzeni buduje więzi społeczne, a w szerszym kontekście poprawia jakość kapitału ludzkiego całego miasta.Drugim filarem Programu „Miasto Bliskie” są zadania pt. „Jasna strona mocy” oraz „Miasto bez barier”, które realizuje Stowarzyszenie Rozwoju Inspiracje. W ramach pierwszego zadania mieszkańcy obszaru objętego rewitalizacją mogą wskazywać miejsca, które wymagają doświetlenia, np. bramy, podwórka, a Stowarzyszenie w ramach realizacji zadania wykonuje instalacje elektryczne oświetleniowe w miejscach, które nie tylko wymagają doświetlenia, ale znacznie poprawią bezpieczeństwo w bezpośredniej okolicy. W ramach drugiego zadania „Miasto bez barier” wykonywane są działania niwelujące drobne bariery architektoniczne w miejscach wskazanych przez mieszkańców, np. obniżenie krawężnika, montaż barierki, poręczy, itp.

Usługi społeczne i kulturalne w rewitalizacji

Istotną rolę w procesie rewitalizacji nastawionym na przeciwdziałanie problemom społecznym na obszarze rewitalizacji, aktywizację mieszkańców i odbudowę kapitału społecznego pełnią podmioty świadczące usługi społeczne i kulturalne.

Dlatego jednym z głównych działań było powstanie Centrum Wsparcia Społecznego i Gospodarczego. Swoją siedzibę Centrum znalazło w zmodernizowanej kamienicy, będącej w przeszłości domem rodzinnym Otto Freundlicha – malarza i rzeźbiarza. W obiekcie działalność rozpoczęły: Psychologiczna Poradnia Rodzinna wraz z mieszkaniem terapeutycznym, Lokalny Punkt Koordynujący usługę Teleopieki oraz Dom Startupów. Działania pracowników Psychologicznej Poradni Rodzinnej skierowane są do osób, które znajdują się w trudnej sytuacji i wymagają specjalistycznego wsparcia, a także dla rodzin z dziećmi, które przy wsparciu świadczonym przez placówkę będą w stanie wypełniać funkcje rodzicielskie. Poradnia świadczy także usługi psychologiczne i pedagogiczne dla mieszkańców obszaru rewitalizowanego. Oferta jest dostosowywana na bieżąco do pojawiających się i diagnozowanych potrzeb. Aktualnie świadczone jest wsparcie w postaci zajęć z zakresu integracji sensorycznej, odbywają się treningi umiejętności społecznych dla dzieci i młodzieży, udzielane są specjalistyczne porady. Usługa zakwaterowania w mieszkaniu treningowym obejmuje możliwość zamieszkania w lokalu na okres do kilkunastu miesięcy i przy intensywnej pomocy udzielanej przez asystentów rodziny oraz kadrę Poradni, zdobywane lub doskonalone są umiejętności rodzicielskie. Z kolei pracownicy Lokalnego Punktu Koordynującego odpowiadają m.in. za instalację urządzeń do Teleopieki w domach seniorów, osób samotnych, niesamodzielnych oraz obsługują specjalny telefon, do którego przekierowywane są zgłoszenia użytkowników Teleopieki, niewymagających interwencji służb ratunkowych, a dotyczą np. realizacji specjalistycznych porad lub zlecenia usługi “złotej rączki”. Na ostatniej kondygnacji kamienicy Otto Freundlicha utworzono centrum „Dom Startupów” – czyli przestrzeń, w której rodzić się mają pomysły, projekty i idee wpływające na rozwój poszczególnych osób – pomysłodawców oraz całego miasta. Jest to miejsce spotkań, współpracy, i samokształcenia się. To co go wyróżnia, to fakt, iż korzystać z niego mogą nie tylko osoby planujące uruchomić własny biznes, ale też te, które już go prowadzą, ale szukają nowych pomysłów i możliwości rozwoju. „Dom Startupów” nie jest miejscem, w którym osoby korzystające z jego przestrzeni mogą fizycznie prowadzić działalność gospodarczą, a jedynie strefą rozwijania tej działalności, nabywania doświadczeń i umiejętności oraz wspólnego tworzenia nowych projektów. Zarządzanie „Domem Startupów” powierzono podmiotowi wyłonionemu w trybie konkursu ofert dla organizacji pozarządowych. Podmiot ten pełni rolę nie tylko gospodarza, menadżera, ale także coacha w zakresie startupów.

Kolejnym zadaniem przeciwdziałającym kryzysowi społecznemu na obszarze rewitalizacji w ramach modelowego projektu było utworzenie Placówki Wsparcia Dziennego „Dom Sąsiedzki”, którym zarządza Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Słupsku. Budynek, w którym znajduje się siedziba placówki usytuowany jest w rejonie uznawanym za jeden z najbardziej nieprzyjazny. Na potrzeby placówki budynek został rozbudowany a jego otoczenie zagospodarowane – pojawił się plac zabaw i siłownia plenerowa, nowe ciągi piesze i pieszo-jezdne oraz miejsca parkingowe. Istniejąca roślinność została uporządkowana i wzbogacona nowymi nasadzeniami. Plac został umeblowany ławkami oraz stolikami do gry w szachy i ping-ponga, a teren oświetlony i zabezpieczony monitoringiem. Placówka służy jako ośrodek aktywizacji osób starszych i niepełnosprawnych oraz dla dzieci i młodzieży, dla których prowadzone są zajęcia edukacyjne i świetlicowe. Dom Sąsiedzki stanowi także ważne miejsce spotkań dla mieszkańców. W placówce świadczona jest także pomoc dzieciom mającym problemy z nauką oraz rodzinom przeżywającym trudności w pełnieniu ról wychowawczych. „Dom Sąsiedzki” jest miejscem tworzenia różnorodnych inicjatyw społecznych integrujących i aktywizujących lokalną społeczność. Jest również zapleczem działań animacyjnych podejmowanych w przestrzeni miejskiej. Aby zaznaczyć obecność „Domu Sąsiedzkiego” na mapie Słupska, przybrał on niestandardową formę i wyróżnia się na tle pozostałej zabudowy ulicy Długiej wyrazistym niebieskim – chabrowym kolorem.

W procesie rewitalizacji w Słupsku w ramach koncepcji włączania mieszkańców w życie miasta wykorzystany został także potencjał instytucji kultury. W ramach projektu modelowej rewitalizacji powstała koncepcja adaptacji i rozbudowy budynku tzw. wozowni na potrzeby Centrum Inicjatyw Społecznych i Artystycznych oraz zagospodarowania dziedzińca filharmonii. Inwestycja ta wzbogaciła ofertę kulturalną obszaru rewitalizacji oraz zwiększa udział mieszkańców w życiu publicznym i kulturalnym miasta. Obiekt wyposażono w scenę kameralną wraz z pełnym zapleczem scenicznym i widownią na 240 osób. Powstały także pracownie warsztatowe i społeczne. W ramach przedsięwzięcia zagospodarowany został także teren pomiędzy Centrum a obiektem Polskiej Filharmonii „Sinfonia Baltica” im. Wojciecha Kilara. Wybudowano chodniki, pojawiły się ławki, nowe oświetlenie i nasadzenia zieleni – dzięki czemu miasto zyskało nową przestrzeń publiczną.

Zanim pojawią się rusztowania – architektura, przestrzeń, koncepcje

W sferze przestrzennej program rewitalizacji Słupska zakłada przywrócenie miastu miejskich bulwarów i przestrzeni publicznych. Jest to w dużej mierze efekt trzech konkursów urbanistyczno-architektonicznych, stanowiących pierwszy etap budowania świadomości społecznej wokół roli poszczególnych rejonów w strukturze miasta. W praktyce stanowiły one również jedną z form pracy nad wytypowaniem kierunków działań oraz przyszłych przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Konkursy dotyczyły:

  • zagospodarowania Bulwarów Rzeki Słupi,
  • zagospodarowania terenów wokół przyszłego węzła transportowego,
  • zagospodarowania Placu Zwycięstwa przed słupskim Ratuszem.

Ponieważ w pracach zespołów przygotowujących konkursy uczestniczyli mieszkańcy, lokalni liderzy, zainteresowane instytucje oraz organizacje pozarządowe, konkursy odegrały rolę w także w działaniach partycypacyjnych. Prace konkursowe, które przez kilka miesięcy eksponowano wzdłuż popularnych ciągów spacerowych, stanowiły inspirację dla dalszej debaty publicznej na temat możliwych przekształceń obszaru rewitalizacji. Przede wszystkim jednak stały się podstawą dalszych działań służących określeniu docelowych kierunków zagospodarowania i funkcjonowania wskazanych obszarów Słupska.

Bezpośrednio na terenie Bulwarów na początku 2021 roku rozpoczęła się odbudowa Baszty Obronnej z budynkiem przymurnym, stanowiące element średniowiecznych obwarowań miejskich, dla której w ramach projektu modelowego opracowano program funkcjonalno-użytkowy. Pozostałości baszty obronnej zostaną odbudowane i zaadoptowane na cele społeczne. Planowane jest w nich utworzenie Centrum Współpracy Międzypokoleniowej i Streetworkingu. Znajdą się tu w pełni wyposażone pomieszczenia warsztatowe do prac rzemieślniczych, sala wykładowo – ekspozycyjna i pomieszczenie biurowe. W Centrum zlokalizowana będzie placówka wsparcia dziennego oraz centrum seniora, podejmowane będą działania aktywizujące osoby wykluczone lub zagrożone wykluczeniem społecznym i zawodowym, a także integrujące mieszkańców i budujące lokalną tożsamość. Teren wokół obiektów zostanie na nowo zaaranżowany, tak by współgrał z historycznym charakterem otoczenia, w tym sąsiednim budynkiem dawnego klasztoru Norbertanek, w którym mieści się biblioteka.

Oprócz inwestycji skierowanych na główne tereny publiczne w mieście, miasto opracowało dokumentacje techniczne na zagospodarowanie podwórek – wnętrz kwartałowych. Nowe oblicze zyska 6 podwórek:

  • podwórko ograniczone ulicami: Armii Krajowej, Partyzantów, Szkolna;
  • podwórko ograniczone ulicami: Waryńskiego, Piekiełko;
  • podwórko ograniczone ulicami: Jaracza, Długa;
  • podwórko ograniczone ulicami: Deotymy, Długa, Polna, Ogrodowa;
  • podwórko na tyłach kamienic Długa 36 -40;
  • podwórko ograniczone ulicami Jana Pawła II, Lutosławskiego.

Założeniem jest wprowadzenie do zwartej zabudowy kwartałowej, małych oaz zieleni dla mieszkańców, stworzenie tzw. parków kieszonkowych. Podwórka mają stać się miejscami wypoczynku i rekreacji dla mieszkańców. Natomiast plac przy „Domu Sąsiedzkim” zyska plac zabaw i siłownię plenerową, nowe ciągi piesze i pieszo-jezdne. Na realizację inwestycji na podwórkach miasto pozyskało środki finansowe w ramach projektu „Łamiemy bariery, łączymy pokolenia – rewitalizacja Obszaru Podgrodzia, Starego Miasta i Śródmieścia Miasta Słupska” finansowanego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020. Zagospodarowanie podwórka przy ul. Jaracza zakończono w grudniu 2018 r., w kolejnym roku zakończono plac przy Domu Sąsiedzkim, kolejne podwórko oddane zostanie w 2022 r.

Materiały do pobrania:

Więcej informacji o rewitalizacji w Słupsku znajduje się w lokalnej bazie wiedzy oraz w regionalnm serwisie o rewitalizacji województwa pomorskiego:

Modelowa Rewitalizacja Miast w Słupsku – film

Obejrzyj film i zainspiruj się do działania. W Słupsku, dzięki dotacji udzielonej ze środków Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2014-2020, stworzono kompleksowy system usług społecznych, w skład którego weszły nowe usługi opiekuńcze i specjalistyczne świadczone w miejscu zamieszkania seniorów i osób niepełnosprawnych, wdrożenie teleopieki czy utworzenie placówki wsparcia dziennego „Dom Sąsiedzki”. 

Modelowa Rewitalizacja Miast w Słupsku