Opole Lubelskie

Atrakcyjne Centrum Opola Lubelskiego – dziedzictwo do dotknięcia, do zasmakowania

Gmina Opole Lubelskie zlokalizowana w zachodniej części województwa lubelskiego to miasto oraz 43 sołectwa wiejskie, które zamieszkuje około 17 tys. mieszkańców. Okolice Opola Lubelskiego są niezwykle atrakcyjne turystycznie, w wielu miejscach jest tu wręcz dziewiczo, rozległe łąki i torfowiska z licznymi stawami rybnymi to prawdziwy raj dla ptactwa. Tym, co z wyróżnia Opole Lubelskie na tle wielu podobnych miejscowości, jest bogata historia sięgająca XV wieku oraz tradycje rzemieślnicze i kupieckie wynikające z nadanego przywileju dotyczącego odbywania targów i jarmarków w mieście.

Opole Lubelskie to historyczne miasto ukształtowane na średniowiecznym zrębie w epokach renesansu i baroku, położone między dwoma zespołami pałacowymi. Zachowało się także kilkadziesiąt zabytkowych budynków z XVII-XIX wieku skupionych w centrum miasta, wokół Nowego Rynku. Czytelne barokowe i klasycystyczne dominanty architektoniczne i urbanistyczne budują krajobraz miasteczka o unikalnych walorach przestrzennych – rzadko tak dobrze zachowany na Lubelszczyźnie. Pomimo bogactwa dziedzictwa kulturowego, zły stan obiektów zabytkowych jest widoczny gołym okiem. Pokazuje to, że aktualne regulacje dotyczące ochrony zabytków miasta są niewystarczające.

Dominującym w Opolu Lubelskim modelem przedsiębiorczości jest mały punkt handlowy lub usługowy odwiedzany przez okolicznych mieszkańców, ale też przyjezdnych – dojeżdżających do miasta z okolicznych wiosek. Niestety istniejące przedsiębiorstwa rodzinne działające w centrum utraciły klientów na rzecz centrów handlowo-usługowych. Obecnie centrum miasta mierzy się z kryzysem wyludnienia i regresem działalności gospodarczej.

Dlatego też stworzenie bazy ekonomicznej dla odradzającego się centrum i zapewnienie trwałych podstaw jego funkcjonowania w przyszłości to główne cele dla programu rewitalizacji oraz projektu modelowego pn. „Opole Lubelskie – do dotknięcia, do zasmakowania – przygotowanie gminy Opole Lubelskie do rewitalizacji gospodarczo-społecznej obszarów zdegradowanych”.

Przygotowanie procesu rewitalizacji

Rewitalizacja to narzędzie, które zmienia podejście do ludzi i przestrzeni. Pomaga nawiązać więzi z lokalnym dziedzictwem. To główne założenia procesu rewitalizacji w Opolu Lubelskim.  Pierwszym i jednym z najistotniejszych działań w ramach modelowego projektu było przygotowanie i uchwalenie Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Opole Lubelskie na lata 2017-2024. W programie wskazano podstawowe przedsięwzięcia planowane do realizacji w najbliższych latach na obszarze rewitalizacji. Wśród zadań są zarówno duże działania inwestycyjne dotyczące modernizacji przestrzeni publicznych i zmiany organizacji ruchu, czy program remontów kamienic w historycznym centrum miasta, jak również działania społeczne i aktywizujące mieszkańców.

Jednym z najbardziej nowatorskich rozwiązań wypracowanych w projekcie modelowym jest Program Remontu Kamienic czyli program dotacji w ramach Specjalnej Strefy Rewitalizacji. Specjalna Strefa Rewitalizacji została ustanowiona na obszarze rewitalizacji w Opolu Lubelskim jako jedna z pierwszych w Polsce – Uchwała nr XLIX/358/2018 Rady Miejskiej w Opolu Lubelskim z dnia 16 października 2018 r. Przyjęty Program Remontu Kamienic miał być odpowiedzią na wsparcie inwestycji prywatnych w centrum miasta i poprawę stanu kamienic mieszkalnych na obszarze rewitalizacji.

Budynki w centrum wymagają kompleksowych remontów zarówno wewnątrz jak i na zewnątrz. Zatem oprócz koncepcji wsparcia dotacyjnego w ramach projektu modelowego opracowano:

• gotowe koncepcje architektoniczno-budowlane dla wszystkich kamienic z obszaru rewitalizacji posiadających funkcję mieszkalno-usługową,
• rozwiązania koncepcyjne w zakresie elewacji budynków, izolacji przeciwwilgociowych, ich termomodernizacji, wymiany stolarki okiennej, stolarki drzwiowej, pokryć dachowych, elementów architektury zewnętrznej budynków, projektów szyldów, numeracji porządkowej budynków, kolorystyki elewacji.

Dzięki temu ich właściciele zyskają gotowe dokumentacje projektowe, z których będą mogli skorzystać, co istotne – uzgodnione wcześniej i zaakceptowane przez Lubelskiego Konserwatora Zabytków. Wykonano także analizę stanu własnościowego poszczególnych nieruchomości.

Jednocześnie miasto opracowało kolejne programy wsparcia wspierające politykę gospodarowania mieszkaniowym zasobem Gminy Opole Lubelskie, które mogłyby być realizowane równolegle. Koncepcja Programu przywracania do wynajmu pustostanów w kamienicach zakłada, że gmina – zamiast budować nowe budynki komunalne (co jest zarówno kosztochłonne jak i czasochłonne) – wynajmie część lokali znajdujących się na obszarze objętym Specjalną Strefa Rewitalizacji odwłaścicieli prywatnych, a następnie udostępni przedsiębiorcą, chcącym rozpocząć działalność gospodarczą w centrum. Koncepcja Programu Mieszkań dla Młodych Rodzin zakłada, że zasób mieszkaniowy dostępny pod wynajem w ramach programu tworzą lokale mieszkalne położone w budynkach zlokalizowanych na obszarze rewitalizacji. Zgłoszenia lokalu na wynajem w ramach programu dokonuje właściciel poprzez złożenie odpowiedniego formularza. Właściciel lokalu zapewnia dostęp do lokalu spełniającego warunki lokalu mieszkalnego o określonym minimalnym standardzie w terminie wynikającym z umowy o objęciu lokalu mieszkalnego wynajmem w ramach programu podpisywanej z operatorem programu. Najem ma być nadzorowany przez gminę, więc zarówno najemcy, jak i wynajmujący mają czuć się bezpiecznie. Programy te czekają na uruchomienie.

Materiały do pobrania:

• Gminny Program Rewitalizacji Gminy Opole Lubelskie na lata 2017-2024 (PDF 36 MB)
• Wieloletni program gospodarowania mieszkaniowym zasobem Gminy Opole Lubelskie na lata 2017-2023  (PDF 11 MB)
• Specjalna Strefa Rewitalizacji w Opolu Lubelskim  (ZIP 3 MB)

Narzędzia partycypacji w rewitalizacji

Cały proces wdrażania rewitalizacji czyli zarówno opracowanie programu rewitalizacji, jak również realizacja projektu i poszczególnych działań odbywała się we współpracy z mieszkańcami. Narzędzia partycypacji w procesie rewitalizacji Opola Lubelskiego dobrane zostały ze względu na cel i grupę docelową. Wykorzystano zatem debatę w fazie konsultacji obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji, warsztaty przyszłościowe dotyczące przedsięwzięć i programów zorganizowane według grup interesariuszy, konferencję na etapie konsultacji projektu GPR.

Włączaniu społeczności lokalnej i informowaniu jej o planowanych i prowadzonych działaniach rewitalizacyjnych służyły także działania edukacyjne: rewitalizacyjny piknik oparty na grze miejskiej celem integracji mieszkańców wokół centrum, zajęcia z przedsiębiorczości dla młodzieży, warsztaty wolontariuszy ze streetworkingu w celu animacji i integracji sąsiedzkiej, promocja i edukacja seniorów w zakresie ekonomii społecznej, kampania społeczna na rzecz rewitalizacji obejmująca opracowanie broszur informacyjnych i gazetki o rewitalizacji. 

Szczególną formą zaangażowania społeczności lokalnej w proces rewitalizacji był konkurs na inicjatywy lokalne dla mieszkańców i ngo’s. Partycypacja to nie tylko poznanie potrzeb i oczekiwań interesariuszy rewitalizacji ale także dążenie do spójności działań z tymi potrzebami i oczekiwaniami. To inicjowanie i umożliwianie działań służących budowaniu dialogu między interesariuszami, a także wspieranie realizacji inicjatyw zgodnych z celami rewitalizacji. Wiele osób łączy termin rewitalizacji z wielkimi projektami, które trwają wiele lat i zmieniają całkowicie wygląd części miasta. Tymczasem z punktu widzenia społeczności ważniejsze w codziennym życiu stają się małe działania, np. powstanie ogrodu społecznościowego, remont podwórka lub organizacja warsztatów z lepienia pierogów. Wspólne odnowienie fragmentu najbliższego otoczenia albo spędzenie czasu w miłej atmosferze integruje mieszkańców i daje nadzieję na poprawę warunków życia. Taką szanse mieli mieszkańcy Opola Lubelskiego, gdzie urzędnicy wsparli rewitalizację przy pomocy inicjatywy lokalnej.

Łączny budżet przeznaczony na inicjatywy lokalne to kwota 50 000 zł, a na pojedyncze inicjatywy można było pozyskać do 5 000 zł. Zgłaszać można było zarówno inicjatywy o charakterze inwestycyjnym (np. doposażenie placu zabaw) jak i „miękkim” (np. organizacja szkolenia). To kolejne środki finansowe po budżecie obywatelskim czy funduszu sołeckim, które zostały udostępnione do dyspozycji mieszkańców. Grupę inicjatywną stanowić mogło minimum 25 mieszkańców gminy, ale wnioski mogły składać też organizacje pozarządowe. Nabór wniosków w ramach projektu modelowego przeprowadzono w 2017 r., a realizacja inicjatyw nastąpiła w 2018 r. Dofinansowanie otrzymały  inicjatywy:

• „Obchody 10-lecia działalności Uniwersytetu Trzeciego Wieku”,
• „Sesja popularnonaukowa – Spojrzenie w przeszłość”,
• „Działalność wspomagająca rozwój wspólnot i społeczności lokalnych – spotkania”, 
• „Małe kino w małym mieście”, 
• „Edukacja, oświata i wychowanie, działalność w sferze kultury fizycznej i turystyki”,
• „Jubileuszowe Spotkanie Młodzieżowych Orkiestr Dętych”,
• „Wspieramy Mamy – rozwój i promocja Klubu Mam Opole Lubelskie”,
• „Warto rozmawiać w Opolu Lubelskim –  rozmowy z mieszkańcami w mobilnym studiu Radia Progres”,
• „Opracowanie i wydanie broszury informacyjnej dla seniorów gm. Opole Lubelskie”,
• „Wydanie albumu – Opole Lubelskie wczoraj i dziś”,
• ”EkoFerie-Aktywnie Twórczo Zdrowo”,
• „Tożsamość miasta" – integracja międzypokoleniowa”.

Zwieńczeniem zrealizowanych działań było wydanie dwóch publikacji „Leksykonu dobrych praktyk” i „Modelowe podejście do partycypacji”. Pierwsza publikacja wskazuje doświadczenia Opola Lubelskiego z przeprowadzonych działań partycypacyjnych podczas wypracowywania poszczególnych rozwiązań (gminnego programu rewitalizacji, Programu ożywienia gospodarczego, Programu Remontu Kamienic), druga może stanowić swoisty podręcznik partycypacji w procesie rewitalizacji. Dzięki wypracowanym w ramach projektu modelowego kanałom informacyjnym, w Opolu Lubelskim nikt z mieszkańców nie może powiedzieć, że nie wie co się dzieje w obszarze rewitalizacji.  

Materiały do pobrania:

• Program edukacyjny (ZIP 20 MB)
• Publikacja „Leksykon dobrych praktyk”  (PDF 47 MB)
• Publikacja „Modelowe podejście do partycypacji”  (PDF 15 MB)

Program ożywienia gospodarczego

Ożywienie gospodarcze to idea przewodnia działań rewitalizacyjnych w Opolu Lubelskim. Liczne przedsięwzięcia, w tym te związane z zagospodarowaniem przestrzeni publicznych Starego Rynku i Małego Targu, czy ukierunkowane na przywracanie do życia kamienic, służą zbudowaniu klimatu centrum miasta sprzyjającego ożywieniu gospodarczemu. Oprócz przedsięwzięć inwestycyjnych zaplanowano także narzędzia bezpośredniej współpracy z opolskimi przedsiębiorcami. Jego osią jest opracowany „Program ożywienia gospodarczego obszaru rewitalizacji Opola Lubelskiego na lata 2017-2024”.

Program powstał na podstawie analiz uwzględniających funkcjonowanie istniejących przedsiębiorstw w obszarze rewitalizacji. Wśród czterech kluczowych priorytetów rozwojowych znalazły się:

• dostosowywanie istniejącej oferty handlowo-usługowej obszaru rewitalizacji do potrzeb i oczekiwań przyszłych i potencjalnych klientów;
• poszerzenie istniejącej oferty handlowo-usługowej poprzez wsparcie przy zakładaniu działalności gospodarczej;
• zbudowanie płaszczyzny współpracy lokalnych przedsiębiorców w celu wzmocnienia ich konkurencyjności lokalnej i regionalnej;
• pobudzenie postaw przedsiębiorczych pośród uczniów szkół zlokalizowanych w Opolu Lubelskim.

W celu realizacji wyżej wymienionych zamierzeń zaplanowano powołanie do życia Opolskiego Inkubatora Przedsiębiorczości jako operatora Programu.

Równolegle z opracowaniem Programu ożywienia gospodarczego prowadzone były działania dla opolskich przedsiębiorców, w formie doradztwa biznesowego, realizowane jako doradztwo indywidualne i szkolenia tematyczne w ramach platformy doradztwa grupowego. Celem doradztwa była identyfikacja barier rozwoju lokalnych przedsiębiorców i na tej podstawie stworzenie oferty rozwiązań, a także włączenie przedsiębiorców w działania partycypacyjne na etapie opracowywania programu rewitalizacji. Jednym z namacalnych efektów doradztwa było wprowadzenie programu lojalnościowego dla mieszkańców. Program rabatowo-lojalnościowy „MIESZKAM TU I KUPUJĘ” jest elementem marketingu lokalnego. W ramach programu każdy mieszkaniec Gminy Opole Lubelskie może otrzymać bezpłatną kartę rabatową, która umożliwia korzystanie z atrakcyjnych rabatów oferowanych przez punkty partnerskie, które weszły do programu. Szczegóły rabatów, ofert specjalnych i innych korzyści ustala indywidualnie dany punkt partnerski. W pierwszym roku działania karty w Opolu Lubelskim (tj. 2018) do programu przystąpiło 33 firm. W kolejnym okresie zasięg programu poszerzamy został dla mieszkańców Powiatu Opolskiego, a lista firm zaangażowanych do programu zwiększyła się do 54.

Materiały do pobrania:

Program ożywienia gospodarczego obszaru rewitalizacji Opola Lubelskiego na lata 2017-2024 (PDF 958 KB)

Zagospodarowanie centrum miasta

Rewitalizacja rozwiązuje problemy społeczne i gospodarcze, ale aby efekty tych działań były trwałe należy zmienić również przestrzeń miasta. W ramach projektu modelowego powstała spójna koncepcja nowego zagospodarowania dla całego historycznego centrum miasta. Realizacja tej koncepcji ma podnieść atrakcyjność gospodarczą obszaru, stworzyć przyjazną przestrzeń przyciągającą nowych przedsiębiorców, po to by w centrum miasta pojawiły się nowe usługi dla mieszkańców.

Opracowane w ramach projektu modelowego dokumentacje techniczne służą do realizacji konkretnych inwestycji. Jako pierwszy zrealizowano projekt pn. „Opole Lubelskie do dotknięcia, do zasmakowania – rewitalizacja gospodarczo-społeczna historycznego centrum Opola Lubelskiego”, na który Gmina Opole Lubelskie pozyskała dofinansowanie ze środków unijnych. Projekt ten obejmował w pierwszym etapie remont budynków i pomieszczeń niezbędnych dla działalności:

• Inkubatora Aktywności, który  usytuowany zostanie w zmodernizowanym obiekcie przy ul. Ogrodowej 9 na I piętrze. Obiekt zaadaptowany zostanie na działania prowadzone przez organizacje pozarządowe.
• Centrum Aktywności Lokalnej, na potrzeby którego zostaną zmodernizowane dwa pomieszczenia piwniczne w budynku Biblioteki znajdujące się przy ul. Długiej 17. Pomieszczenia wykorzystane maja być przez Klub Sąsiedzki Centrum Aktywności Lokalnej, z przeznaczeniem na rzecz aktywizacji mieszkańców obszaru rewitalizacji, ze szczególnym ukierunkowaniem na młode rodziny i młodzież.
• Centrum Usług Społecznych – pomieszczenia przeznaczone na CUS znajdują się na parterze budynku kamienicy przy ul. Stary Rynek 44. Lokal obok Złotego Zakątka, będzie przestrzenią przeznaczoną na potrzeby Ośrodka Pomocy Społecznej.

Jako drugi etap, nieco później ruszyły prace na Małym Targu. Wcześniej gmina przygotowała teren pod tymczasowe działanie handlowców z Małego Targu na dawnym boisku przy ulicy Morwowej, gdzie sprzedaż odbywała się do czasu zakończenia przebudowy targowiska. Zakres tego etapu obejmował rozbiórkę istniejących wyeksploatowanych zadaszeń, modernizację istniejącego targowiska poprzez budowę dwóch budynków murowanych wraz z instalacjami, stanowiących zespół zadaszonych stoisk handlowych z sanitariatami, budowę ogrodzenia, chodników, utwardzonych placów manewrowych, wyposażenie w obiekty małej architektury oraz zakup wyposażenia stoisk handlowych na terenie Małego Targu. Ponadto uporządkowano zieleń i wykonano budowę oświetlenia oraz przyłączy zewnętrznych (wodno-kanalizacyjnego, przyłącza elektrycznego) do nowych budynków. Częścią tego działania była także przebudowa ulicy Ogrodowej na odcinku od ul. Nowy Rynek/Lubelska do ul. Cichej. Zakres obudował wymianę nawierzchni ulicy i chodników, zatoczek postojowych, modernizację oświetlenia drogowego, modernizację sieci kanalizacji sanitarnej i wodociągowej z przyłączami, a także przebudowę skweru publicznego róg ul. Ogrodowej/Lubelskiej wraz z wymianą zieleni i wyposażeniem w obiekty małej architektury (ławki, kosze na śmieci, stojaki itp.). Przedsięwzięcie zakończono w 2021 roku oddaniem do użytku nowych przestrzeni publicznych i lokali w mieście.

W kwietniu 2022 r. odbyło się oficjalne przecięcie wstęgi i tym samym symboliczne zakończenie przebudowy skweru miejskiego przy ul. Stary Rynek wieńczącego pierwszy etap rewitalizacji centrum miasta. Przebudowa skweru miejskiego była zdecydowanie największym spośród zrealizowanych zadań inwestycyjnych. Obejmowała zagospodarowanie terenu przy ul. Stary Rynek, ul. Kościelnej, ul. Piekarskiej, ul. M. Getta wraz z poprawą funkcjonowania skweru miejskiego. W zakres zadania weszły m.in. budowa kanalizacji sanitarnej, deszczowej i wodociągowej w ciągu ulicy Stary Rynek, modernizacja ciągów pieszo – jezdnych, budowa nowych miejsc parkingowych, budowa fontanny, mini sceny w ramach przestrzeni eventowej, a także pielęgnacja zieleni i nowe nasadzenia.

Na realizację kolejnego etapu rewitalizacji miasta Gmina Opole Lubelskie pozyskała środki z Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych. Tym razem zadanie obejmuje ok. 1,26 ha obszaru (ul. Nowy Rynek, ul. Piłsudskiego, ul. Kościuszki, ul. Lubelska), a jego zakres to m.in. modernizacja ciągów pieszo-jezdnych, chodników, obszarów zieleni, małej architektury. Wyremontowana zostanie także infrastruktura wodno-kanalizacyjna, kanalizacja deszczowa, sieci elektryczne, oświetlenie, parkingi, zainstalowany zostanie monitoring.

Więcej informacji o rewitalizacji w Opolu Lubelskim znajduje się na stronach:

• https://www.opolelubelskie.pl/strona/rewitalizacja-0
• https://www.opolelubelskie.pl/strona/modelowa-rewitalizacja

Modelowa Rewitalizacja Miast w Opolu Lubelskim – film

Obejrzyj film i zainspiruj się do działania. W Opolu Lubelskim, dzięki udzielonej dotacji ze środków Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2014-2020, opracowano program ożywienia gospodarczego i zwiększenia atrakcyjności inwestycyjnej centrum. Działania skupiono także na aktywizacji społecznej, inicjatywach lokalnych oraz integracji mieszkańców miasta z jego przestrzenią.