Lublin

Lublin nazywany jest stolicą wschodniej Polski. Bogata historia oraz położenie w wielokulturowym tyglu stanowią o jego szczególnych walorach. Znalazło to swoje odbicie w różnorodnej architekturze, topografii, a także wpłynęło na jego rozwój społeczno-kulturowy. W przedwojennym Lublinie obok Polaków najliczniejszą grupą mieszkańców byli Żydzi (przed 1939 r. stanowili ponad 1/3 ludności miasta). Gdy mowa o żydowskim Lublinie, na myśli nasuwa się przede wszystkim Podzamcze – dzielnica usytuowana w sąsiedztwie Starego Miasta, wokół wzgórza zamkowego. Niewielka część dawnej dzielnicy żydowskiej przetrwała do chwili obecnej. Ulica Lubartowska, w przeszłości najdłuższa ulica dzielnicy istnieje w niemal niezmienionej formie. Częściowo zachował się również kwartał składający się z ulic: Kowalskiej, Furmańskiej i Cyruliczej. Natomiast zburzoną część wschodnią dzielnicy żydowskiej zagospodarowano na dworzec autobusowy, obecnie planowany do przeniesienia.

Trasa szybkiego ruchu W-Z podzieliła dzielnicę na dwie części skomunikowane jedynie za pomocą ul. Lubartowskiej. Właśnie ten obszar jest objęty projektem pt. „Rewitalizacja obszaru ul. Lubartowskiej i dawnego Podzamcza w Lublinie poprzez ożywienie gospodarcze obszaru za pomocą zintegrowanej poprawy zarządzania zasobem komunalnym, działań społecznych i poprawy stanu zabudowy zabytkowej – uzupełnienie Programu Rewitalizacji Lublina dla wskazanego obszaru” (dalej projekt modelowy). Ze względu na swoje specyficzne położenie, charakter przestrzeni i znaczenie dla reszty Lublina, wskazany fragment miasta wymaga specjalnej uwagi.

Głównym problemem obszaru pilotażowego jest odpływ użytkowników oraz zanik funkcji miejskich czyli usług i mieszkalnictwa. Na tym niewielkim obszarze (17 ha zamieszkały przez niespełna 2 tysiące mieszkańców) zaobserwowano nagromadzenie problemów społecznych i demograficznych, a także niezadowalający stan techniczny budynków i niską jakość przestrzeni publicznych. Współczesne zagospodarowanie terenu zdominowane przez węzeł komunikacyjny, nie opowiada standardom dużego, europejskiego miasta.

Jednocześnie w świadomości mieszkańców Lublina, Podzamcze to jedna z najbardziej energetycznych dzielnic miasta. To tu mieszkańcy miasta i regionu, także dzięki dobremu skomunikowaniu obszaru mają możliwość skorzystania z różnorodnej oferty handlowej i usługowej drobnych firm. Dzielnica emanuje miejską autentycznością płynącą z dziedzictwa historycznego, lokalizacji, funkcji miejskich oraz charakteru samych mieszkańców. Wykorzystując te potencjały projekt modelowy zakłada podjęcie zintegrowanych działań w celu ożywienia gospodarczego Podzamcza. Służyć temu ma wypracowanie podstaw dla rozwoju i poprawy jakości tradycyjnych i kreatywnych usług oraz aktywizacja mieszkańców.

Rysunek - Mapa obszaru pilotażowego w Lublinie, Źródło: Urząd Miasta Lublin (PDF 3 MB)

Od diagnozy do działania – Dobra diagnoza jako podstawa działań rewitalizacyjnych

Punktem wyjścia do podejmowanych działań rewitalizacyjnych są szeroko zakrojone prace diagnostyczne. Podejście „polityki opartej na faktach” (evidence based policy) pozwala na zidentyfikowanie prawdziwych potrzeb i problemów oraz na opracowanie rozwiązań, które faktycznie będą na te problemy odpowiadać. Dlatego pierwszym krokiem w ramach projektu było opracowanie pogłębionej diagnozy obszaru pilotażowego.

Opracowanie pt. „Szczegółowa diagnoza społeczno-gospodarcza oraz identyfikacja zjawisk problemowych na obszarze ul. Lubartowskiej i terenie dawnego Podzamcza w Lublinie” przedstawia charakterystykę obszaru pilotażowego i obejmuje takie zagadnienia jak: znaczenie dziedzictwa kulturowego, stan zachowania środowiska przyrodniczego, zagospodarowanie terenu, powiązania transportowe i komunikacyjne, a także analizę zagadnień społecznych i aktywność gospodarczą. Analiza ta była rozszerzana w ramach diagnoz specjalistycznych (dotyczących terenów zielonych, działań aktywizacyjnych, zabudowy zabytkowej, przedsiębiorczości, bezpieczeństwa, czy ruchu pieszego), które pozwoliły na doprecyzowanie konkretnych zagadnień i wypracowanie koncepcji rozwiązań.

Uwarunkowania obszaru, a przede wszystkim jego historyczna przeszłość wyznaczyły zakres kolejnego działania czyli inwentaryzacji stanu zachowania zabudowy zabytkowej. Dokument zawiera opis terenu i zabudowy dawnej dzielnicy żydowskiej Podzamcze, wskazując zmiany historyczne i rozwój przestrzenno-funkcjonalny. Zrozumienie przeszłości i wcześniejszego przeznaczenia tego obszaru może wpłynąć na jakość i konsekwentność dokonywanych procesów modernizacyjnych. Dokumentacja zawiera fotograficzne materiały obrazujące stan frontów i elewacji kamienic usytuowanych przy głównych ulicach Lublina, które są wizytówką miasta, dlatego też ich wygląd jest niezwykle ważny dla atrakcyjności centrum. Inwentaryzacja wskazuje na konieczność odrestaurowania wielu kamienic, ponieważ stan budynków wpływa nie tylko na estetykę przestrzeni, ale także na dysfunkcjonalność obiektów.

W oparciu o prace diagnostyczne przeprowadzono ewaluację ex ante mającą na celu określenie zapotrzebowania na wdrożenie konkretnych działań, dzięki czemu precyzyjnie określono priorytety dla obszaru pilotażowego, czyli:

• wsparcie drobnych przedsiębiorców i rzemieślników poprzez promocję i politykę czynszową,
• aktywizacja młodzieży i seniorów,
• wsparcie rodzin z problemami,
• włączenie mieszkańców w proces dbałości o przestrzeń publiczną,
• zagospodarowanie przestrzeni jako odpowiedź na poprawę bezpieczeństwa oraz brak miejsc rekreacji i aktywizacji społecznej.

Materiały do pobrania:

1. Szczegółowa diagnoza społeczno-gospodarcza oraz identyfikacja zjawisk problemowych na obszarze ul. Lubartowskiej i terenie dawnego Podzamcza w Lublinie. (PDF 18 MB)
   Dokumentacja związana z  zamówieniem publicznym na przygotowanie opracowania dostępna jest w Biuletynie Informacji Publicznej Miasta Lublina
2. Inwentaryzacja stanu zachowania zabudowy zabytkowej na obszarze objętym rewaloryzacją, z wykonaniem szczegółowej waloryzacji dla określenia wskazań planistycznych poprzez opracowanie kart inwentaryzacyjnych dla poszczególnych obiektów z przykładową kartą inwentaryzacyjną. (ZIP 7 MB)
   Dokumentacja związana z zamówieniem publicznym na przygotowanie opracowania dostępna jest w Biuletynie Informacji Publicznej Miasta Lublina
3. Ewaluacja ex ante problemów społeczno-gospodarczych obszaru objętego projektem oraz rekomendacje działań przyszłych na podstawie przeprowadzonych wcześniej w ramach projektu analiz oraz warsztatów. (PDF 811 KB)
   Dokumentacja związana z zamówieniem publicznym na przygotowanie opracowania dostępna jest w Biuletynie Informacji Publicznej Miasta Lublina

 (Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne uchybienia związane ze stosowaniem właściwych przepisów związanych z udzielaniem zamówienia publicznego.)

Wsparcie lokalnej przedsiębiorczości

Doświadczenia lubelskie, jak też innych miast wskazują, że jeśli miasto zapewni przedsiębiorcom możliwości rozwoju, firmy mogą wesprzeć procesy rewitalizacyjne. Przeprowadzona ewaluacja wśród rekomendacji wskazała dwa kierunki działań: organizowanie wydarzeń promujących rzemieślników oraz przedsiębiorców, a także kreowanie efektywnych rozwiązań wspomagających lokalną przedsiębiorczość, między innymi poprzez preferencje i ulgi w polityce czynszowej. Drobni przedsiębiorcy to kluczowy potencjał obszaru pilotażowego, który mógłby być podstawą działań zmierzających do wykreowania tożsamości lokalnej. Ze względu na ograniczone zasoby finansowe drobnych przedsiębiorców, konieczne jest wsparcie ich poprzez organizację wydarzeń promujących dzielnicę i jej specyfikę, wpływających na zmianę sposobu jej odbioru i oceny. Obniżki czynszów dla drobnych przedsiębiorców to aspekt, który mógłby wpłynąć na zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej obszaru i skłonienia kolejnych osób do otwierania przedsiębiorstw w opuszczonych lokalach usługowych. Podjęte działania zostały opisane w 3 częściach:

Analiza kondycji lokalnej przedsiębiorczości

• Koncepcja gospodarowania lokalami użytkowymi
• Promocja obszaru pilotażowego

Analiza kondycji lokalnej przedsiębiorczości

Planowanie szczegółowych rozwiązań rozpoczęto od identyfikacji przedsiębiorców świadczących usługi na ul. Lubartowskiej i terenie dawnego Podzamcza w Lublinie. W raporcie z działania przedstawiono ogólne dane identyfikujące podmioty gospodarcze, a zatem przedsiębiorców świadczących usługi na terenie ul. Lubartowskiej i dawnego Podzamcza w Lublinie. Uwzględniono w nim przede wszystkim profil działalności, wiek przedsiębiorstwa, formę prawną oraz liczbę zatrudnionych. W efekcie sporządzono mapę, na której naniesiono punkty lokalizacji ankietowanych podmiotów, z zaznaczeniem sekcji PKD 2007, do których należą.

Na podstawie przeprowadzonych badań można stwierdzić, że głównym źródłem problemów w prowadzeniu działalności gospodarczej jest mikrootoczenie. Swoich trudności i niepowodzeń przedsiębiorcy upatrują przede wszystkim w:

• powstawaniu centrów i galerii handlowych, które przyczyniają się do wyparcia i rozpadu mikro i małych przedsiębiorstw,
• braku miejsc do parkowania oraz powstaniu płatnych parkingów,
• nieuczciwej konkurencji ze strony obcokrajowców na terenie bazarów (ul. Ruska i ul. Cerkiewna) i nierównym traktowaniu handlujących przez organy/służby inspekcyjne – obcokrajowcy zwolnieni są z posiadania kas fiskalnych, częste kontrole tylko wśród polskich handlarzy,
• nieodpowiednich warunkach pracy – dziurawa i nierówna nawierzchnia bazarów, brak odpowiednich stołów na towar, brak porządnego zadaszenia, zaniedbane i niedostosowane do liczby osób toalety.

Zgromadzone informacje uzupełnione zostały o analizę (diagnoza barier i potencjałów) obszaru pilotażowego i przygotowanie oferty inwestycyjnej. Głównym celem badania było wypracowanie rekomendacji i rozwiązań wspomagających miasto Lublin w procesie przyciągania najemców i strategicznego planowania rozwoju obszaru ul. Lubartowskiej i dawnego Podzamcza w Lublinie, którego efektem ma być ożywienie gospodarcze.Analiza objęła kwestie struktury własnościowej, wielkościowej i branżowej lokali użytkowych, ocenę stopnia wykorzystania dostępnych lokali użytkowych. Następnie wskazano mocne i słabe strony obszaru pilotażowego, w tym w opinii przedsiębiorców prowadzących działalność poza obszarem, a także skłonność przedsiębiorców do ewentualnego uruchomienia działalności na obszarze. Kontynuacją opracowania jest oferta wynajmu gminnych lokali użytkowych dla preferowanych grup opisana w dalszej części.

Na wyznaczonym obszarze ul. Lubartowskiej i dawnego Podzamcza znajduje się 166 lokali użytkowych, które położone są w 57 budynkach. Dysponentem przeważającej części lokali użytkowych na obszarze pilotażowym jest miasto Lublin, do którego należy 100 lokali w 28 budynkach. Wolne są przede wszystkim lokale o małej powierzchni użytkowej, w gorszym niż przeciętnym stanie technicznym, pozostające pod częściową lub całkowitą kontrolą właścicielską miasta. Wydaje się zatem, że rozwiązanie problemu nieefektywnego wynajmu lokali pozostaje całkowicie w gestii miasta. Sytuacja jest o tyle korzystna, że przyjęta strategia rozwoju obszaru pilotażowego może być sprawnie wdrażana ze względu na korzystne dla miasta stosunki własnościowe. Z drugiej jednak strony wyzwaniem może być relatywnie duże obciążenie miejskiego budżetu.

Ponad jedna czwarta przedsiębiorców objętych badaniem dopuściła możliwość uruchomienia działalności gospodarczej na obszarze pilotażowym – z czego połowa dokonałaby tego pod warunkiem zwiększenia atrakcyjności obszaru. Większość właścicieli firm odrzuciło jednak taką możliwość ze względu na brak atrakcyjności obszaru lub niedopasowanie obszaru do profilu wykonywanej działalności. Jako elementy zwiększające atrakcyjność obszaru wskazano kwestię poprawy bezpieczeństwa, poprawy infrastruktury drogowej, zwiększenie liczby dostępnych miejsc parkingowych oraz poprawę infrastruktury lokalowej. W dalszej kolejności przedsiębiorcy sugerowali promowanie tego obszaru oraz zmniejszenie kosztów najmu lokali. Wśród dodatkowych sugestii, wskazano: zwiększenie powierzchni zielonej przestrzeni publicznej, organizację wydarzeń kulturalnych i sportowych oraz aktywizację społeczności lokalnej. Wszystkie wymienione kwestie zostały wzięte pod uwagę w ramach dalszych działań realizowanych w ramach projektu.

Materiały do pobrania:

1. Szczegółowa identyfikacja przedsiębiorców świadczących usługi na ul. Lubartowskiej i terenie dawnego Podzamcza w Lublinie. Raport z badań. (ZIP 1 MB)
   Dokumentacja związana z zamówieniem publicznym na przygotowanie opracowania dostępna jest w Biuletynie Informacji Publicznej Miasta Lublina
2. Wypracowanie pogłębionej analizy (diagnoza barier i potencjałów) i oferty inwestycyjnej dla obszaru rewitalizacji na potrzeby gospodarcze i we współpracy z podmiotami prywatnymi. Raport końcowy. (PDF 2 MB)
   Dokumentacja związana z zamówieniem publicznym na przygotowanie opracowania dostępna jest w Biuletynie Informacji Publicznej Miasta Lublina

(Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne uchybienia związane ze stosowaniem właściwych przepisów związanych z udzielaniem zamówienia publicznego.)

Koncepcja gospodarowania lokalami użytkowymi

Kolejnym krokiem związanym z poprawą atrakcyjności obszaru dla prowadzenia działalności gospodarczej była ocena potrzeb remontowych i potencjałów lokali użytkowych będących w zasobach gminy.Zasób lokali użytkowych należących do miasta to 100 lokali o łącznej powierzchni wynosi 5,5 tys. m2. Ocenie podlegał stan techniczny lokali, możliwość dotarcia do lokalu, potrzeby dostosowania dla osób niepełnosprawnych, powierzchnia lokali czy możliwości ich łączenia i podziału. Wiele z lokali użytkowych z uwagi na zniszczenie i zaniedbanie elewacji budynku, w którym się mieszczą oraz wnętrz nie ma funkcji reprezentacyjnej dla miasta i nie przyciąga zróżnicowanej klienteli.

Jednak nie tylko stan techniczny lokalu determinuje zainteresowanie wynajmem lokali pod działalność gospodarczą. W kolejnym opracowaniu przeprowadzono szczegółową analizę aktualnej polityki czynszowej i jej konsekwencji. Wśród czynników determinujących wysokość czynszu za wynajem lokali użytkowych zidentyfikowano takie elementy jak:

• stan techniczny lokalu – im lepszy stan techniczny, tym cena wynajmu wyższa;
• sytuacja własnościowa – lokale, których całkowitym lub częściowym właścicielem jest gmina wynajmowane są po stawkach wyższych niż stawki rynkowe. Jednocześnie w tym przypadku nie istniała korelacja pomiędzy stanem własności a stanem technicznym lokalu;
• powierzchnia lokalu użytkowego – im większa powierzchnia lokalu, tym niższa cena wynajmu za 1m2;
• możliwość wejścia do lokalu z ulicy – droższe stawki wynajmu obowiązują dla lokali mieszczących się w budynkach frontowych, do których wejście prowadziło bezpośrednio z ulicy.

Jednocześnie znaczenia dla wysokości stawek czynszowych nie ma stan techniczny budynku czy możliwość parkowania bezpośrednio przy lokalu.

Analiza objęła także realizowaną w Lublinie politykę najmu lokali, która bazując na dwóch formach poszukiwania najemców (przetarg nieograniczony oraz negocjacje cenowe) jawi się jako stosunkowo prosta i niezróżnicowana. Następnie zasugerowano wykorzystanie instrumentów czynszowych i podatkowych, które umożliwiają nie tylko zwiększanie atrakcyjności obszaru rewitalizacji dla podmiotów gospodarczych, ale też zachowanie kontroli nad profilem działalności handlowo-usługowej, która może zapewnić żywotność społeczno-gospodarczą obszaru rewitalizacji. Jednym z podstawowych instrumentów finansowych, którym dysponują gminy w celu oddziaływania na zachowania podmiotów gospodarczych, jest kształtowanie wysokości podatku od nieruchomości oraz przedmiotowe zwalnianie wybranych kategorii podmiotów gospodarczych z ponoszenia jego ciężaru. Natomiast wprowadzając preferencyjne stawki czynszowe dla wybranych kategorii podmiotów gospodarczych, władze miasta mają szansę podnieść konkurencyjność lokali komunalnych względem prywatnych ofert najmu. Jest to szczególnie istotne w kontekście próby ożywiania ulic za pomocą tzw. ginących zawodów czy niewielkich pracowni designerskich – nakierowanych na niewielkie nisze rynkowe, a zarazem prowadzonych przez reprezentantów tzw. nowego mieszczaństwa. Punktem wyjścia dla polityki czynszowej Miasta Lublin powinno być sprecyzowanie profilu handlowo-usługowego poszczególnych fragmentów obszaru rewitalizacji. Miasto Lublin na podstawie wniosków z diagnoz i analiz, upatruje ożywienie obszaru w potencjale przedstawicieli przemysłów kreatywnych.

Następnym krokiem było przygotowanie planu zarządzania zasobami komunalnymi na obszarze. Koncepcja traktuje nieruchomość jako całość. Wskazuje na potrzebę poprawy zarządzania budynkami komunalnymi, które będzie zakładać niezbędne remonty i renowację budynków, likwidację zadłużenia lokali mieszkalnych i usługowych, a w konsekwencji stworzenie warunków do samofinansowania się nieruchomości.

Takie kompleksowe działanie nie jest możliwe od razu w odniesieniu do wszystkich budynków komunalnych znajdujących się na obszarze pilotażowym, zatem na początek wytypowane zostały trzy nieruchomości, w których pilotażowo będzie realizowany plan zarządzania. Do pierwszego etapu wybrano budynki przy ul. Lubartowskiej 30/30a, ul. Ruskiej 3/Targowej 5, ul. Ruskiej 5, w których znajduje się 55 lokali mieszkalnych (w tym cztery wolne) oraz 15 lokali użytkowych (w tym cztery wolne).

Docelowo planuje się, że w trzech pilotażowych nieruchomościach zostanie osiągnięty następujący stan:

• budynki i lokale wyremontowane i odnowione,
• lokale mieszkalne bez zaległości płatniczych i regularnie opłacane,
• wpływy z czynszów pokrywające bieżącą eksploatację i wydatki na utrzymanie nieruchomości stanie nie pogorszonym,
• lokale użytkowe włączone do programu wynajęte na potrzeby rzemiosł oraz przemysłów kreatywnych.

Pierwszym działaniem podjętym przez miasto było stworzenie w kamienicy przy ul. Lubartowskiej 30/30a miejsca pracy dla przedstawicieli branży kreatywnej. Miasto wyremontowało lokal o powierzchni 144 m2 oraz prowadząca do niego klatkę schodową, wynegocjowało niższą stawkę czynszu a następnie w ramach programu współpracy z organizacjami pozarządowymi ogłoszony został konkurs na stworzenie przestrzeni coworkingowej. W wyniku postępowania konkursowego wybrano operatora przestrzeni, tj. Fundację "Piękno Panie". Zgodnie ze złożoną ofertą powstała "Ładno pracownia", w której odbywają się płatne i bezpłatne szkolenia i warsztaty dla szerokiej grupy odbiorców: dzieci, studentów, osób planujących lub prowadzących działalność gospodarczą oraz dla mieszkańców dzielnicy. Pracownia została wyposażona w sprzęt do szycia, elementy pozwalający na stworzenie studia fotograficznego oraz sprzęt do wykorzystania przy działalności stolarskiej. Daje to szerokie możliwości dla osób, które nie mają miejsca do rozwijania swojej działalności biznesowej.

Materiały do pobrania:

1. Szczegółowa ocena zasobu gminy na obszarze projektu pod względem stanu potrzeb remontowych, możliwości dojścia lub dojazdu do lokalu, potrzeb dostosowania dla dostępu osób niepełnosprawnych, powierzchni lokali, możliwości ich łączenia, podziału etc.  (ZIP 27 MB)
   Dokumentacja związana z  zamówieniem publicznym na przygotowanie opracowania dostępna jest w Biuletynie Informacji Publicznej Miasta Lublina
2. Przeprowadzenie szczegółowej analizy aktualnej polityki czynszowej i jej konsekwencji dla stanu wynajmu. Raport końcowy (PDF 714 KB)
   Dokumentacja związana z zamówieniem publicznym na przygotowanie opracowania dostępna jest w Biuletynie Informacji Publicznej Miasta Lublina
3. Plan zarządzania zasobami komunalnymi na obszarze Modelowej Rewitalizacji pod kątem przeznaczenia lokali użytkowych na potrzeby tradycyjnych rzemiosł i usług oraz tzw. przemysłów kreatywnych (PDF 4 MB)
   Dokumentacja związana z zamówieniem publicznym na przygotowanie opracowania dostępna jest w Biuletynie Informacji Publicznej Miasta Lublina

(Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne uchybienia związane ze stosowaniem właściwych przepisów związanych z udzielaniem zamówienia publicznego.)

Promocja obszaru pilotażowego

Niejakim podsumowaniem działań skierowanych do przedsiębiorców jest „Program marketingowy dla usług i przedsiębiorców w rewitalizowanym obszarze”. Program wskazuje kolejne kroki służące budowie marki obszaru Podzamcza. Na podstawie analizy dokumentów strategicznych i wcześniej omówionych opracowań diagnostycznych poszukiwano wartości związanych z dzielnicą (np. genius loci, kluczowe zasoby rozwojowe, charakter dzielnicy) służące określeniu marki dla obszaru. Następnie zaproponowano plan komunikacji oraz programy marketingowe.

Hasłem promocyjnym marki obszaru Podzamcza jest „Dzielnica Nieustającej Przemiany”. Idea marki jest oparta o charakterystyczny i niepowtarzalny rys kulturowy dzielnicy, jest spojrzeniem na dzielnicę od strony jej energii. Marka motywuje do kreatywności i aktywności, włącza wszystkich interesariuszy, bo każdy może przyczynić się do przemiany dzielnicy (przejawiającej się w dowolnej skali, od mikropomysłów do wielkich wizji). Celem komunikacyjnym marki jest nadać Podzamczu nową perspektywę przyszłości, która będzie tworzyć i wzmacniać wizerunek dzielnicy wspierającej lokalną kreatywność, zaangażowaną we wszystko co zmienia ją na lepsze.

W ostatniej części Programu przedstawione zostały szczegółowe plany marketingowe dla zdefiniowanych grup docelowych (mieszkańcy dzielnicy i Lublina, przedsiębiorcy, turyści):

• Plan promocji wolnych lokali użytkowych – kampania skierowana do przedsiębiorców pn. „Dobry adres w centrum”,
• Lubelska Dzielnica Kreatywna – kampania skierowana do przedsiębiorców przemysłu kreatywnego,
• Piecze się! – promocja lokalnych piekarni i cukierni,
• Smakowanie Lubelskiego – promocja regionalnych produktów spożywczych,
• Tradycyjni rzemieślnicy – promocja lokalnych rzemieślników,
• Kultura miejska Podzamcza – promocja miejsc i wydarzeń związanych z kulturą, sztuką i działaniami społecznymi.

Zdiagnozowanym potencjałem obszaru pilotażowego w zakresie ożywienia gospodarczego obszaru są działające tu usługi rzemieślnicze (krawieckie, szewskie, rękodzieło itp.), jak też przemysł kreatywny (np. produkcja dóbr opartych o kulturę, projektowanie z wykorzystaniem nowych technologii).Władze miasta przyjęły strategię, w myśl której obszar pilotażowy stopniowo przeobrazi się w Lubelską Dzielnicę Kreatywną. Ma to być przestrzeń, która będzie przyciągać zarówno osoby związane z kulturą i sztuką, jak i przedsiębiorstwa z branż kreatywnych. Koncepcja zakłada również wsparcie ginących zawodów i promocję tego obszaru jako miejsca, gdzie można skorzystać z usług rzemieślniczych. Dla przedsiębiorców kreatywnych niezwykle ważnym czynnikiem jest obecność podobnych typów biznesów na danym terytorium, jak również ciekawe inicjatywy, które przyciągną potencjalnych odbiorców oferowanych usług. W tym celu przygotowano ofertę wynajmu lokali użytkowych dla preferowanych grup najemców. W opracowaniu zaprezentowano procedurę ubiegania się o wynajem lokalu z zasobów gminnych oraz listę wolnych lokali znajdujących się w zasobach Zarządu Nieruchomości Komunalnych i ofert prywatnych. Dodatkowo aby zachęcić przedsiębiorców kreatywnych do rozważenia możliwości ulokowania swojej działalności na obszarze pilotażowym zaprezentowano wydarzenia i projekty realizowane w tej części Lublina, w tym takich, które mają na celu wsparcie merytoryczne i finansowe przedsiębiorców z tego obszaru (m.in. projekty „Lubelscy Kupcy” i "Kreatywne Przemiany"). Opracowanie zawiera także krótką prezentację przedsiębiorców działających w okolicach ulicy Lubartowskiej.

Ponieważ działania marketingowe miałyby zbyt małą siłę oddziaływania wobec potrzeb remontowych, stopniowo uruchamiane są różne formy wsparcia przekształceń w lokalach usługowych. Wśród najciekawszych wymienić można przedsięwzięcie „Lubelscy Kupcy”. Aby zachęcić mieszkańców do wizyty na ulicy Lubartowskiej prowadzone są warsztaty u lokalnych przedsiębiorców kreatywnych i rzemieślników. Dotychczas odbyły się m.in. zajęcia w pracowni naprawy przedmiotów zabytkowych, artystycznych i kolekcjonerskich. Kolejne działanie to konkurs „Kreatywne przemiany”, którego pilotażową edycję zrealizowano w 2017 r. W ramach konkursu przedsiębiorcy składają propozycje strategii rozwoju swojej działalności. Autorzy najlepszych prac konkursowych w nagrodę biorą udział w warsztatach wykańczania i dekoracji wnętrz zorganizowanych w ich lokalach. Zmiana wizerunku lokalu jest trwałym i widocznym rezultatem warsztatów. Dodatkowo przedsiębiorcy otrzymują doradztwo biznesowe w zakresie dalszego rozwoju działalności.

W latach 2017-2018 odbyły się dwie edycje konkursu "Kreatywne Przemiany", w wyniku którego 4 przedsiębiorców otrzymało wsparcie w postaci  doradztwa i warsztatów m.in. z zakresu marketingu i modeli biznesowych. Ponadto, wspólnie z przedsiębiorcami przeprowadzono remont wnętrza lokalu, w którym prowadzona jest działalność. Wartym podkreślenia jest fakt, iż wykonawcy starali się w jak najszerszym zakresie współpracować ze specjalistami i dostawcami działającym na obszarze objętym projektem, co dodatkowo wzmocniło pozytywny wpływ inicjatywy. Innym widocznym efektem działania jest zwiększona aktywność przedsiębiorców objętych projektem w zakresie rozszerzania działalności o dodatkowe usługi oraz wykorzystywanie nowych kanałów promocji w celu pozyskania klientów.

Materiały do pobrania:

1. Program marketingowy dla usług i przedsiębiorców w obszarze, w szczególności dla lokali objętych planem zarządzania (PDF 1004 KB)
   Dokumentacja związana z zamówieniem publicznym na przygotowanie opracowania dostępna jest w Biuletynie Informacji Publicznej Miasta Lublina
2. Opracowanie szczegółowej i elastycznej oferty wynajmu gminnych lokali użytkowych dla preferowanych grup (PDF 2 MB)
   Dokumentacja związana z zamówieniem publicznym na przygotowanie opracowania dostępna jest w Biuletynie Informacji Publicznej Miasta Lublina

(Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne uchybienia związane ze stosowaniem właściwych przepisów związanych z udzielaniem zamówienia publicznego.)

Działania włączające mieszkańców w proces zmian

Walory historyczne Podzamcza przyciągają mieszkańców Lublina i turystów. W pobliskiej przestrzeni odbywa się wiele wydarzeń kulturalnych: miejskich, regionalnych, aż do międzynarodowych stanowiących kolejne atrakcje przyciągające kolejnych zwiedzających. Sami mieszkańcy obszaru pilotażowego także korzystają z tych wydarzeń. Jednocześnie zauważyć można ubogą stałą ofertę kulturalną skierowaną do dzieci, młodzieży i osób starszych. Już najmłodsi mieszkańcy zdają sobie sprawę, że ich ulica jest źle postrzegana przez innych mieszkańców Lublina, brakuje miejsc dla dzieci i młodzieży, takich jak placów zabaw, boisk, atrakcyjnych terenów rekreacyjnych. W konsekwencji dzieci najczęściej spędzają czas na podwórkach oraz świetlicach. Natomiast młodzież spędza czas na ulicy i już w młodym wieku ma kontakt z alkoholem, środkami odurzającymi, wchodzi w konflikt z prawem. Agresja ze strony osób pod wpływem alkoholu i narkotyków oraz zaczepki młodzieży to główne czynniki wpływające na poczucie zagrożenia na obszarze i budujące negatywny wizerunek dzielnicy. Obszar pilotażowy jest także miejscem strategicznym dla miasta. Właśnie tutaj zlokalizowany jest węzeł przesiadkowy z głównym dworcem PKS obsługującym połączenia krajowe i regionalne, z dworcem komunikacji podmiejskiej, zespołem przystanków komunikacji miejskiej oraz największym skupiskiem handlu „pod chmurką” w Lublinie. Dostępność komunikacyjna jest zarazem potencjałem i barierą w rozwoju Podzamcza. Tym samym aktywność mieszkańców obszaru zależna jest nie tylko od oferty kulturalnej czy rekreacyjnej, ale także od poczucia bezpieczeństwa i dostępności przestrzeni. Podjęte przez miasto działania zostały opisane w 3 częściach:

• Program aktywizacji mieszkańców
• Badanie dostępności obszaru
• Społeczny potencjał terenów zieleni w mieście

Program aktywizacji mieszkańców

Uwzględniając potrzeby i uwarunkowania obszaru przystąpiono do opracowania programu animacji. Działania rozpoczęto we wrześniu 2017 r. od warsztatów pn. „Podwórka sąsiedzkie”. Łącznie przeprowadzono 120 godzin warsztatów, działań o charakterze edukacyjnym i animacyjnym obejmującym wywiady i reportaż filmowy, warsztaty artystyczne i konstrukcyjne, warsztaty z wykorzystaniem literatury, gier i zabaw, gry terenowe, wykłady oraz zajęcia ogrodnicze. Działania animacyjne prowadzone były na 10 podwórkach przez 9 animatorów. Realizacja na podwórkach sprzyjała otwartej formie i zachęcała do włączenia się do zabawy na różnych etapach. Szczegółowy opis działań oraz wnioski i rekomendacje do programu animacyjnego przedstawiono w „Raporcie z działań aktywizacyjnych”.

Jednym z realizowanych działań był warsztat „Kapsuła czasu” czyli zapisteraźniejszości przestrzeni. W kapsule (przedwojennej puszce po herbacie) mieszkańcy pozostawili informacje dla przyszłych pokoleń, zapis swoich marzeń, albo namacalny dowód swojego istnienia np. wizytówkę zakładu. Następnie kapsuła została zakopana w ziemi. Po jakimś czasie mieszkańcy będą mieli możliwość powrócić do przeszłości. Celem działania jest poznanie osób mieszkających lub pracujących na obszarze pilotażowym, stworzenie przestrzeni do refleksji oraz zbadanie potrzeb w ramach działania mającego formę swobodnej rozmowy. Jeśli proces rewitalizacji obszaru stanie się faktem i będą prowadzone działania animacyjne, to za kilka lat kapsuła stanie się doskonałym narzędziem do przeprowadzenia ewaluacji procesu.

Film z działania zamieszczony w „Kapsule czasu”

Uczestników „Podwórek sąsiedzkich” informowano także , że stanowią one badanie potrzeb, na podstawie którego powstanie kompleksowy program działań w zakresie aktywizacji społecznej i kulturowej mieszkańców. I tak na bazie warsztatów, działań aktywizacyjnych realizowanych od 2015 r., diagnozy potrzeb w czterech obszarach (kultura, problemy społeczne, przemysł kreatywny i przestrzeń) opracowano strategię animacyjną dla Podzamcza. W jej ramach szczegółowo zdefiniowano odbiorców programu oraz potencjalnych partnerów, określono priorytety programu, którym przyporządkowano cele i konkretne działania. Na koniec przedstawiono narzędzia aktywizacji: partnerstwo lokalne, metoda streetworkingu, rozwój społeczności oparty na zasobach, przetestowane w dotychczasowej pracy w obszarze pilotażowym.

Zaproponowane cztery priorytety: Aktywizacja społeczna mieszkańców, Aktywizacja poprzez kulturę. Zwiększenie uczestnictwa w kulturze oraz zaangażowanie w działania sąsiedzkie i na rzecz własnej przestrzeni, Przemysł kreatywny, Atrakcyjna Przestrzeń – wykorzystują potencjał już rozpoczętych inicjatyw (m.in. aktywizacja podwórek, zielona sala wykładowa) oraz wpisują się w strategię przeobrażenia obszaru w Lubelską Dzielnicę Kreatywną.

Materiały do pobrania:

1. Raport z działań aktywizacyjnych (PDF 4 MB)
   Dokumentacja związana z zamówieniem publicznym na przeprowadzenie działań aktywizacyjnych i raportu dostępna jest w Biuletynie Informacji Publicznej Miasta Lublina
2. Program aktywizacji społecznej i kulturowej mieszkańców i innych użytkowników obszaru modelowej rewitalizacji poprzez włączenie ich we wspólne działania koncepcyjne i projektowe dotyczące zagospodarowania przestrzeni publicznych i półpublicznych (PDF 1 MB)
   Dokumentacja związana z zamówieniem publicznym na przygotowanie opracowania dostępna jest w Biuletynie Informacji Publicznej Miasta Lublina

(Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne uchybienia związane ze stosowaniem właściwych przepisów związanych z udzielaniem zamówienia publicznego.)

Aktywność mieszkańców a dostępność obszaru 

Aby zweryfikować negatywną opinię na temat bezpieczeństwa Podzamcza przeprowadzono badania dotyczące poczucia bezpieczeństwa. W raporcie podsumowującym badania wskazano, że obok zaczepek ze strony osób odurzonych środkami uzależniającymi, badani widzą najwięcej zagrożeń dla siebie i innych osób na ulicach, przystankach czy dworcu. Wśród proponowanych rozwiązań wymienia się zwiększenie ilości patroli Policji i Straży Miejskiej, a także konieczność podjęcia działań ukierunkowanych na integrację mieszkańców, w tym zwłaszcza stworzenie miejsca z ofertą dla dzieci i młodzieży. Odpowiadając na zdiagnozowane problemu przeprowadzono warsztaty dla mieszkańców z zakresu prewencji, dla młodzieży i rodziców z zakresu profilaktyki uzależnień oraz dla rodziców poświęconych umiejętnością wychowawczym. Wnioski z badania stały się także podstawą do projektowania działań zaproponowanych w „Programie aktywizacji społecznej i kulturowej…”.

Problem dostępności obszaru przeanalizowano w ramach diagnozy struktury ruchu pieszego na Podzamczu. Badanie na głównych ulicach obszaru pilotażowego obejmowało natężenie ruchu pieszego wraz z jego bezpieczeństwem, stan infrastruktury (chodniki, ulice) i organizację ruchu. Wśród bolączek obszaru wskazano wysokie krawężniki, brak przejść dla pieszych, zły stan chodników, brak ławek, zastawanie chodników przez parkujące samochody. Obszar pilotażowy jest w dużym stopniu niedoinwestowany pod względem stanu infrastruktury technicznej i komunikacyjnej. Niepokojąco duża powierzchnia terenu przeznaczona jest dla ruchu kołowego (tj. parkingi, place manewrowe, szerokie jezdnie). Przekłada się to na słabą dostępność lokali usługowych i obniżoną możliwość poruszania po terenie, mimo dobrego połączenia komunikacyjnego i atrakcyjnej lokalizacji względem reszty miasta. Jednocześnie w opracowaniu zaprezentowano wytyczne do poprawy jakości przestrzeni, obejmujące zachowanie ciągłości chodników poprzez wyniesienie ponad jezdnię, obniżenie krawężników w strefach zamieszkania i ograniczonej prędkości ruchu, wykorzystanie nawierzchni płaskich do budowy chodników tzw. „szpilkostrady”, lokalizację stacji rowerów miejskich na jezdni w ramach miejsca parkingowego, tworzenie „woonerfów”. Działania związane z poprawą jakości ruchu pieszego są kontynuacją dotychczas podejmowanych działań, w tym projektu „Miasto dla ludzi. Lubelskie standardy infrastruktury pieszej” zrealizowanego w latach 2014-2016 przez lokalną fundację w ramach Programu „Obywatele dla Demokracji” dzięki dofinansowaniu ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Partnerami projektu byli Urząd Miasta Lublin oraz miejskie instytucje kultury.

Materiały do pobrania:

1. Raport końcowy. Badanie społeczne metodą PAPI na próbie ogólnej ok. 300 mieszkańców dawnego Podzamcza i ul. Lubartowskiej w Lublinie dotyczące poczucia bezpieczeństwa (PDF 2 MB)
   Dokumentacja związana z zamówieniem publicznym na przygotowanie opracowania dostępna jest w Biuletynie Informacji Publicznej Miasta Lublina
   Dokumentacja związana z zamówieniem publicznym na przeprowadzenie warsztatów dla rodziców z zakresu umiejętności wychowawczych dostępna jest w Biuletynie Informacji Publicznej Miasta Lublina
2. Raport z opracowania szczegółowej diagnozy struktury ruchu pieszego na obszarze ul. Lubartowskiej i terenie dawnego Podzamcza w Lublinie w obrębie dworca PKS przy al. Tysiąclecia oraz targowisk przy alei Tysiąclecia i Ruskiej (PDF 4 MB)
   Dokumentacja związana z zamówieniem publicznym na przygotowanie opracowania dostępna jest w Biuletynie Informacji Publicznej Miasta Lublina

(Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne uchybienia związane ze stosowaniem właściwych przepisów związanych z udzielaniem zamówienia publicznego.)

Społeczny potencjał terenów zieleni w mieście 

Na Podzamczu obok nagromadzenia problemów społecznych i gospodarczych dominują problemy przestrzenne, w tym niska jakość przestrzeni publicznych czy utrata walorów krajobrazowych. W ramach projektu wykonano inwentaryzację istniejących i potencjalnych terenów zieleni oraz sformułowano wytyczne do odnowy terenów zieleni i wypracowane podczas konsultacji społecznych propozycje zmiany ich zagospodarowania. Podsumowaniem przeprowadzonych badań jest „Raport dotyczący terenów zielonych obszaru ul. Lubartowskiej i dawnego Podzamcza w Lublinie”.

W trakcie prac zidentyfikowane zostały 22 tereny zieleni, w tym 16 istniejących i 6 potencjalnych, które zostały przeanalizowane pod kątem możliwości ich wykorzystania na cele aktywizacyjne (społeczne, rekreacyjne i kulturowe) w ramach procesu rewitalizacji. W fiszkach poszczególnych terenów znalazły się informacje o położeniu w przestrzeni (adresie), formie własności, ogólnym stanie terenu oraz stanie roślinności. Poza tym skupiono się na analizie małej infrastruktury i infrastruktury podziemnej, w którą wyposażony jest teren. Z punktu widzenia roli jakie pełnią i mogą pełnić te tereny oceniono stopień dostępności, powiązania przestrzenne z innymi terenami zielonymi oraz uciążliwości, które zmniejszają jego atrakcyjność, np. hałas, zaśmiecenie. Raport zawiera propozycje odnowy terenów zielonych wychodząc z założenia, że kiedy zmienia się przestrzeń, wówczas mieszkańcy dostrzegają konieczność zmian w swoim otoczeniu lub życiu, co jest zasadniczym celem procesu rewitalizacji.

I tak właśnie zdarzyło się w Lublinie. Po opracowaniu raportu w mieście powstała w pełni odmieniona przestrzeń, w której prowadzone będą działania rewitalizacyjne – skwerprzy ul. Cyruliczej zagospodarowany na park kieszonkowy „Pracownia w Przestrzeni” czyli „zieloną salę wykładową”. Według autora i twórcy  pomysłu zielonej sali wykładowej Pana Wojciecha Januszczyka, w Śródmieściu i na Starym Mieście, które nie mogą pozwolić sobie na park o dużych rozmiarach, niedostatek zieleni można rekompensować właśnie takimi mniejszymi formami. „Pracownia w Przestrzeni” na co dzień będzie służyła mieszkańcom Lublina jako miejsce wypoczynku i rekreacji (park kieszonkowy), natomiast jej drugim przeznaczeniem będzie prowadzenie warsztatów, spotkań, wystaw, szkoleń tematycznych oraz wykładów poza budynkami. Celem pośrednim jest zmiana społecznego podejścia do terenów zieleni z tzw. „ładnego obrazka” lub jedynie uzupełnienia zabudowy poprzez pokazanie, że mogą pełnić one ważną rolę społeczną. Park i działania animacyjne sfinansowane zostały z budżetu obywatelskiego Lublina – Zielony Budżet. Park kieszonkowy wykonała lokalna fundacja, która prowadzi tam działania aktywizujące mieszkańców.  W dniu 21 kwietnia 2018 r. odbyły się pierwsze warsztaty w ramach działań realizowanych na zielonej sali wykładowej pt. „Co Ci się podoba na Twoim podwórku?”. Realizowany jest także projekt pt. „Program Estetyka”, którego celem jest opracowanie oraz przeprowadzenie programu szkoleń dla mieszkańców miasta, w zakresie wiedzy związanej z problematyką estetyki i jakości terenów zieleni. Dodatkowe informacje można znaleźć na stronie: http://fundacjakrajobrazy.pl/zielona_sala_wykladowa/

Działania związane z włączeniem mieszkańców w proces dbałości o przestrzeń publiczną stanowią jeden z czterech priorytetów „Programu aktywizacji społecznej i kulturowej…”, a działalność zielonej sali wykładowej jako ośrodka rewitalizacji przestrzeni została wprost wpisana w Program.

Materiały do pobrania:

1. Raport dotyczący terenów zielonych obszaru ul. Lubartowskiej i dawnego Podzamcza w Lublinie (PDF 17 MB)
   Dokumentacja związana z zamówieniem publicznym na przygotowanie opracowania dostępna jest w Biuletynie Informacji Publicznej Miasta Lublina

(Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne uchybienia związane ze stosowaniem właściwych przepisów związanych z udzielaniem zamówienia publicznego.)

Podstawą działań rewitalizacyjnych w Lublinie jest Program Rewitalizacji dla Lublina na lata 2017-2023. 

Lokalna baza wiedzy

Modelowa Rewitalizacja Miast w Lublinie - film

Obejrzyj film i zainspiruj się do działania. W Lublinie, dzięki udzielonej dotacji ze środków POPT 2014-2020, działania w ramach projektu skierowano głównie do przedsiębiorców i organizacji, które wspólnie z miastem dążą do tego, aby kreować i wzmacniać ideę Lubelskiej Dzielnicy Kreatywnej. Służyć temu ma wypracowanie podstaw dla rozwoju i poprawy jakości tradycyjnych i kreatywnych usług oraz aktywizacja mieszkańców.