Leszno

Nowe tory – centrum Leszna po kolei

Leszno to 64-tysięczne miasto położone na pograniczu Wielkopolski i Dolnego Śląska, w którym czas płynie wolniej. Miasto słynie ze sportów lotniczych (szybownictwo, baloniarstwo) i żużlowych. Lotnisko Leszno jest jednym z największych w Europie lotnisk trawiastych, znanym przede wszystkim z długiego sezonu lotniczego i doskonałych warunków do bezpiecznego uprawiania sportów lotniczych. Fani żużla z kolei mogą zatracić się w kibicowaniu Unii Leszno – najbardziej utytułowanemu klubowi żużlowemu w Polsce. Leszno przesiąknięte jest typową dla obszarów przygranicznych wielokulturowością. Przez wieki stykały się tu i uzupełniały różne religie, języki i zwyczaje, co ma odzwierciedlenie w architekturze, spuściźnie literackiej i artystycznej. Najstarsze leszczyńskie kamienice na rynku pamiętają „złoty wiek” – czasy Rafała i Bogusława Leszczyńskich, a pośród nich króluje barokowy odnowiony w 2020 roku Ratusz.

Obszar rewitalizacji Leszna położony jest w samym sercu miasta – obejmuje przede wszystkim rynek ze wspomnianym Ratuszem, zabytkowe kamienice i obiekty kulturalne, tereny kolejowe wraz z dworcem, tereny poprzemysłowe, place i parki. Stare Miasto to obszar koncentracji obiektów pełniących funkcje miejskie i ponadlokalne administracji publicznej, banków, instytucji ubezpieczeniowych, obiektów kultury, handlu, rozrywki, hoteli. Jest to teren intensywnej, zwartej zabudowy usługowej z uzupełniającą zabudową mieszkaniową w pierzejach ulic i placów.

Koncepcja rewitalizacji w ramach projektu modelowego pn. „Nowe tory –  centrum Leszna po kolei” zakładała stworzenie kompleksowego modelu zrównoważonego rozwoju centrum Leszna przy instrumentalnym wykorzystaniu zdegradowanych terenów pokolejowych. Przez prawie cztery lata realizacji projektu zrealizowano szereg działań z różnych sfer funkcjonowania miasta i mieszkańców na obszarze rewitalizacji – przygotowanie do kompleksowych remontów kamienic miejskich, stworzenie koncepcji miksu społecznego na terenie pokolejowym, modernizacji placów miejskich, utworzenie nowego układu komunikacyjnego w centrum, wprowadzenie impulsu gospodarczego poprzez utworzenie i realizację inicjatyw dla przedsiębiorców oraz wykorzystanie nowatorskich sposobów włączania mieszkańców w proces rewitalizacji.

Zagospodarowanie terenu pokolejowego

W 2019 roku na zlecenie Miasta Leszna opracowano koncepcję architektoniczno-urbanistyczną zagospodarowania terenu pokolejowego przy ulicy Towarowej w Lesznie oraz program funkcjonalno-użytkowy modelowego budynku mieszkalnego. Wypracowana koncepcja miała zapewniać miks społeczny na obszarze pokolejowym objętym opracowaniem. W koncepcji zaplanowano zabudowę mieszkaniową wielorodzinną oraz usługową. Realizacja budynku mieszkalnego ma powstać jako adaptacja i rozbudowa istniejącego budynku administracyjno-biurowego. Zaprojektowany obiekt będzie energooszczędny, przyjazny dla środowiska, o relatywnie niskich kosztach eksploatacji. Budynek mieścić będzie mieszkania dostosowane do potrzeb różnych grup – osób starszych, rodzin z dziećmi, osób niepełnosprawnych, a także mieszkania treningowe – rotacyjne. Tym samym ma być zrealizowana koncepcja miksu społecznego.

Koncepcja poza funkcjami mieszkaniowymi zakłada stworzenie obszaru wielofunkcyjnego będącego szansą na ożywienie gospodarcze tej części miasta, jednocześnie stanowiącego przyjazną przestrzeń dla mieszkańców. Ma to zostać osiągnięte poprzez zaprojektowane zróżnicowane ‘mikro-przestrzenie’ przeznaczone dla różnych grup wiekowych tj. zielone miejsca dla seniorów, mogące służyć jako sąsiedzkie ogródki, strefa piknik i wypoczynek, strefa rodzica przy placu zabaw dla dzieci, miejsca spotkań sąsiedzkich, strefy aktywności dla dzieci, młodzieży i dorosłych, wybieg dla psów. Równolegle z funkcjami półprywatnymi dla mieszkańców budynku mieszkalnego, współistnieją funkcje ogólnomiejskie tj. lokale gastronomiczne oraz lokale usługowe, wprowadzające element ożywienia gospodarczego terenu Byłą halę magazynową planuje się przeznaczyć na funkcje społeczne: przystanek-poczekalnia dla młodzieży oraz na potrzeby funkcjonującego w sąsiedztwie schroniska dla osób bezdomnych.

Ożywienie leszczyńskiej Starówki

Oprócz wypracowania koncepcji realizowane były konkretne działania na obszarze leszczyńskiej Starówki. Na Starówce znajduje się kilkadziesiąt pustych lokali, z czego najwięcej mieści się w prywatnych kamienicach. Jednym z celów rewitalizacji jest zainteresowanie przedsiębiorców prowadzeniem biznesu na Starówce i wdrożeniem rozwiązań korzystnych zarówno dla miasta, jak i najemców działających na tym terenie. Miały w tym pomóc przygotowana w ramach działań modelowego projektu: ekspertyza dotycząca lokali miejskich oraz doradztwo w zakresie zagospodarowania lokali użytkowych, w tym lokali których właścicielami są osoby prywatne. Aby zrealizować założone cele dokonano identyfikacji pustych lokali w centrum z uwzględnieniem: powierzchni, stanu technicznego, dostępnych mediów, rodzaju ostatnio prowadzonej działalności i powodu jej zaprzestania, czasu od kiedy lokal jest pusty, zainteresowania potencjalnych najemców lokalami, miejscem pozyskiwania informacji o wolnych lokalach, przedziału oczekiwanego czynszu oraz uwag dotyczących problemu pustych lokali użytkowych i sposobu jego rozwiązania. W ramach prowadzonych ekspertyz został wprowadzony mechanizm strefowania czynszów w lokalach użytkowych wraz z mapą. Objęto nim nieruchomości położone na obszarze rewitalizacji. W ramach mechanizmu zadbano o to aby stawki czynszu były różnicowane ze względu na lokalizację, a nie ze względu na obecny stan lokali. Wydzielono trzy strefy o zróżnicowanych stawkach czynszu A, B i C. Największy obszar obejmuje strefa C. Jest to obszar o najniższej atrakcyjności inwestycyjnej, poza głównymi ulicami i ciągami pieszymi generującymi ruch konsumentów, ulice w tej strefie nie zachęcają do spacerów, brakuje wyspecjalizowanych sklepów i usług. W związku z tym lokale w strefie C zostały zakwalifikowane do najniższych czynszów najmu. Ponadto w strefie tej konieczne jest podniesienie atrakcyjności ulic i nadanie im indywidualnego charakteru. Przyjęto także założenie, że gdy lokal w danej lokalizacji nie spełnia podstawowych standardów, jego cena będzie niższa, aby umożliwić potencjalnemu najemcy we własnym zakresie doprowadzenie lokalu do stanu użyteczności. Mechanizm ten ma pomóc miasto realizować aktywną politykę wobec przedsiębiorców.

Jednym z flagowych działań realizowanych w Lesznie jest „Stacja Biznes. Strefa kreatywna”. To wyposażona, przyjazna, dostępna dla każdego wprost z ulicy przestrzeń w samym centrum Leszna. To tutaj powstają i są realizowane pomysły, dzięki którym tradycyjny biznes Starówki i młodzi ludzie znajdą wspólny język. To przestrzeń w centrum miasta, która służy animowaniu społeczności, przedsiębiorców i osób przedsiębiorczych. To miejsce organizacji bezpłatnych spotkań, praktycznych warsztatów o różnorodnej tematyce. Wśród cyklicznych wydarzeń odbywających się w Stacji Biznes wymienić można: Business Speed Networking”- spotkania networkingowe dla lokalnych przedsiębiorców, pozwalające nawiązać wartościowe kontakty biznesowe, English Business Cafe - bezpłatne konwersacje po angielsku, bezpłatne porady prawne świadczone przez leszczyńskich prawników, szkolenia finansowe adresowane do leszczyńskich firm i mieszkańców. Stacja Biznes to też jedyne miejsce w Lesznie świadczące bezpłatną usługę co-workingu. Jednocześnie Stacja Bbiznes to także miejsce wspierające proces rewitalizacji, prowadzone przez Wydział Rozwoju Urzędu Miasta Leszna. To tu prowadzony jest tu Infopunkt rewitalizacji oraz szereg spotkań i warsztatów konsultacyjnych. W „Stacji” odbywają się również spotkania robocze grupy „Nowe Stare Miasto” zrzeszające handlowców prowadzących działalność na obszarze rewitalizacji oraz cykliczne spotkania Komitetu Rewitalizacji miasta Leszna.

Festiwal LUFA czyli Leszczyński Uliczny Festiwal Artystyczny po raz pierwszy odbył się we wrześniu 2019 roku i spotkał się z niesamowicie pozytywnym odbiorem mieszkańców. To oddolna inicjatywa stworzona przez ludzi pełnych pasji oraz zamiłowania do wszelkich form sztuki. W czasie Festiwalu miastem rządzą artyści: muzycy, malarze, artyści streetart, aktorzy teatrów ulicznych, animatorzy, artyści rękodzieła, poeci. LUFA to cztery intensywne dni, duchowa podróż po wielu gatunkach sztuki, mnóstwo uśmiechniętych twarzy, nauka, zabawa, współpraca, łączenie pokoleń, odkrywanie talentów, pozytywna energia. Jest to czas dla mieszkańców, okazja do spotkania się poza domem, wyjścia w przestrzeń centrum miasta. To również odkrywanie miejsc, których mieszkańcy dotąd nie znali. To pierwszy w Lesznie festiwal, w którym sceną dla naszych twórców była ulica. Uliczny bruk zapewnia wyjątkowość każdego występu i jest nieporównywalny do żadnej, innej sceny, to miejsce, w którym artysta może podzielić się pasją bliżej niż zwykle. Celem było, żeby najróżniejsze formy sztuki pojawiły się naprawdę blisko ludzi. Dzięki temu mieszkańcy, którzy normalnie nie wybraliby się na koncert, niejako na niego wpadali – i często zostawali na dłużej. Do tej pory odbyły się dwie edycję LUFY, kolejna edycja tzw. LUFA 2023 planowana jest 1 – 4 września 2023.

Działania włączające mieszkańców w proces zmian

Projekt modelowej rewitalizacji Leszna miał na celu również opracowanie i wdrożenie nowatorskich sposobów włączania mieszkańców w proces rewitalizacji. Dzięki niemu udało się w mieście stworzyć podwaliny, które dziś przeistoczyły się w naprawdę dojrzałą formę partycypacji. W gruncie rzeczy bowiem rewitalizacja to ludzie, przy udziale których rewitalizacja może się zadziać. Poniżej kilka przykładów podejmowanych działań będące efektem projektu „Nowe Tory – Centrum Leszna po kolei”:

• „Leszczyńska Akademia Kobiet – Wracam do pracy" to cykl spotkań warsztatowych, wzmacniających kompetencje i umiejętności kobiet, a także budujących poczucie ich własnej wartości i pewności siebie niezbędne do aktywizacji kobiet w powrocie na rynek pracy.
• Świetlica podwórkowa czyli uliczne świetlice adresowane zarówno do dzieci, jak i ich rodziców czy opiekunów powstająca tam, gdzie naturalnie spędzają czas dzieci z obszaru rewitalizacji. Ideą projektu jest wychowanie młodych ludzi przez pracę w małych grupach, w ramach wszechstronnego programu, który ma rozbudzić ich zainteresowania. Ważnym elementem jest również nauka przez doświadczanie.
• Inicjatywa „Moda na deptak” to nazwa pokazu mody na ulicy Słowiańskiej w Lesznie, podczas którego w roli modelek wystąpiły leszczynianki. „Moda na deptak” to inicjatywa grupy lokalnych przedsiębiorców służąca promocji ich działalności i centrum miasta. Wybieg przygotowano na deptaku, modelki wyłoniono na castingu, a pokazową kolekcję stanowiły .. kolekcje ubrań, butów, dodatków i okularów ze sklepów na leszczyńskiej Starówce. Wydarzenie odbywa się cyklicznie.
• Magazyn L czyli magazyn lifestylowy – bo wydanie lifestylowego magazynu może być elementem rewitalizacji, bo zapewnia współpracę szeregu osób którzy prowadzą na starówce swoje sklepy i różnorodne biznesy, tych którzy stanęli przed obiektywem aparatu, tych którzy piszą, czy wreszcie tych którzy w centrum tworzą, inwestują, wspierają Starówkę. Magazyn powstał po to, by łączyć ludzi i pokazywać potencjał leszczyńskiej starówki. "L" w nazwie magazynu to jednocześnie jest Leszno, ludzie i lifestyle. To pierwszy taki magazyn w Lesznie, który mówi o rewitalizacji w ujęciu przedstawienia oferty centrum miasta. 
• Ludzie rewitalizacji – w trakcie Gali Rewitalizacji, która odbyła się w kwietniu 2019 r. swoją premierę miał film o "Ludziach rewitalizacji” czyli osobach, które od kilku lat angażowały się w różnorodną działalność mającą na celu ożywienie centrum miasta. Dlaczego to robią? Jakie jest ich rewitalizacyjne marzenie i w końcu – czy to zawsze działa, że kiedy zmieniają się miejsca to zmieniają się ludzie? Film stanowił swoiste uhonorowanie wkładu i pracy na rzecz obszaru rewitalizacji w Lesznie.

Zanim pojawią się rusztowania – architektura, przestrzeń, koncepcje

W procesie rewitalizacji przestrzeń miejska jest postrzega nie tylko poprzez swoją estetykę ale przede wszystkim funkcjonalność. Przestrzeń miejsca ma być sposobnością do integracji mieszkańców, spędzania czasu wolnego, a także prowadzenia działalności gospodarczej, itp. W ramach projektu modelowego we współpracy ze Stowarzyszeniem Architektów Polskich (SARP) przeprowadzono konkurs na opracowanie koncepcji zagospodarowania Nowego Rynku i placu Jana Metziga w Lesznie oraz powiązań funkcjonalno-przestrzennych pomiędzy nimi. Ideą konkursu była próba stworzenia koncepcji „trzech rynków” jako zintegrowanej przestrzeni publicznej centrum miasta Leszna o zróżnicowanym charakterze: Rynek (salon miejski) – plac Jana Metziga (wypoczynek i rekreacja) – Nowy Rynek (usługi i handel). Realizacja koncepcji będzie bez wątpienia jedna z największych inwestycji rewitalizacyjnych w Lesznie, która całkowicie odmieni najważniejsze place miejskie. Zgodnie z założeniami koncepcji:

• Nowy Rynek nadal pełnić będzie funkcję targową, jednak w zupełnie nowej odsłonie. Nad placem górować będzie pawilon, lekki w formie, kształtem nawiązujący do szybowca. Pod zadaszeniem zbudowane zostaną dwa pawilony handlowe oraz toaleta publiczna. Pojawią się nowe nasadzenia –drzewa i krzewy zachęcające do spędzania wolnego czasu nawet w upalne dni. Nowością w inwestycjach miejskich jest stworzenie specjalnych budek lęgowych oraz karmników dla ptaków.
• Plac Metziga pozostanie miejscem do odpoczynku w cieniu wiekowego Dębu. Plac zostanie podzielony na trzy części – pierwsza służyć będzie relaksowi wśród zieleni. Nowe nasadzenia wokół których wić będą się alejki spowodują, że plac Metziga stanie się prawdziwym, zielonym azylem. W środkowej części niezmiennie panować będzie Dąb Bolek, otoczony lekką, ażurową konstrukcją. Ostatnia cześć placu łączyć będzie się w sposób naturalnym z Kościołem św. Krzyża. W części tej zaplanowano nowe siedziska, będzie to też jedyna część parku pokryta nawierzchnią utwardzoną – a wszystko, aby stworzyć miejsce dla działań plenerowych, znajdującej się w sąsiedztwie, nowej siedziby Miejskiej Biblioteki Publicznej. Nowa Biblioteka wraz z Placem Metziga stanowić będą świetny przykład kompleksowego podejścia do rewitalizacji miasta, gdzie pojedyncze projekty wzajemnie się uzupełniają, tworząc nową jakość.

Nowa siedziba Miejskiej Biblioteki Publicznej czyli zmodernizowany budynek przy Placu Jana Metziga 25 to prawie 4000 metrów kwadratowych, spośród których znaczna część zostanie oddana do dyspozycji mieszkańców. Nowa Biblioteka będzie obiektem dla wszystkich – dla dużych, małych i tych najmniejszych, dla niepełnosprawnych. Infrastruktura budynku została tak zaprojektowana, aby mógł z niej skorzystać każdy. Wypożyczalnie książek oraz czytelnie naukowe i tradycyjnej prasy, pomieszczenia ze zbiorami regionalnymi, pokój wybitnego leszczyńskiego poety Stanisława Grochowiaka to tylko wycinek działalności nowej biblioteki, która będzie aspirować do miana leszczyńskiej świątyni kultury. Łącznie na trzech kondygnacjach znajdą się również hall z przestrzeniami wystawowymi, miejsce dla podmiotów ekonomii społecznej, sala widowiskowa, informatorium i wiele innych propozycji, dzięki którym będzie można przyjemnie spędzić czas. Nie zabraknie także atrakcji dla dzieci.A kiedy tylko przyjdzie ochota, będzie można wyjść na zewnątrz i napawać się zieloną atmosferą Placu Metziga, który w założeniu zostanie przedłużeniem galerii kultury.

Rewitalizacja Leszna to nie tylko wielkopowierzchniowe inwestycje, ale także mniejsze przemiany. Inicjatywa PRZEMIANA weWNĘTRZna to pionierski w Lesznie program (pierwsza edycja miała miejsce w 2019 r.), który umożliwia stworzenie, w wyniku warsztatów zorganizowanych dla handlowców z Centrum, wzorcowej aranżacji punktu handlowego. Celem inicjatyw jest dopasowanie oferty handlowej do potrzeb dzisiejszego klienta, właściwe zaaranżowanie przestrzeni handlowej, wyeksponowanie towaru, podniesienie standardu lokalu. Wszystko po to, by chciał robić zakupy na starówce. Poza stworzeniem idealnej aranżacji sklepu, podczas warsztatów ich uczestnicy zdobyli wiedzę jak zwiększyć sprzedaż poprzez umiejętne zaaranżowanie przestrzeni sklepu. Drugim etapem programu były warsztaty visual merchendisingu czyli sztuki jak eksponować towar, aby przyciągnąć uwagę klienta, jakich używać technik, aby być skutecznym sprzedawcą. Ostatnim etapem opisywanego programu było stworzenie na zwycięskich punktach malowanego szyldu i logotypu.

Materiały do pobrania:

• Publikacja podsumowująca projekt „Doświadczalnik – czyli kręte tory rewitalizacji” (PDF 13 MB)

Strona miasta poświęcona rewitalizacji: www.rewitalizacja.leszno.pl

Modelowa Rewitalizacja Miast w Lesznie – film

Obejrzyj film i zainspiruj się do działania. Dzięki udzielonej dotacji ze środków POPT 2014-2020, w ramach projektu „Nowe tory –  centrum Leszna po kolei”, opracowano koncepcje wykorzystania zdegradowanych terenów pokolejowych na cele związane z mieszkalnictwem. Leszczyńska rewitalizacja to także program partycypacji społecznej, w której ważną rolę odgrywają lokalni przedsiębiorcy.