Dobiegniew

Dobiegniewska tożsamość kluczem do rewitalizacji miasta

Dobiegniew to 3-tysięczne miasto położone nad jeziorem Wielgie na malowniczych terenach województwa lubuskiego. Doświadczenia II Wojny Światowej odbiły znaczne piętno na gminie. Na terenie Dobiegniewa zlokalizowany był największy niemiecki obóz jeńców wojennych przeznaczony dla oficerów Wojska Polskiego i ich ordynansów – Oflag II C Woldenberg (obecnie na miejscu oflagu utworzono Muzeum Woldenberczyków). Zaś same miasto i jego zabudowa została zniszczona w 85%. Dobiegniew leżący na tzw. „ziemiach odzyskanych” zamieszkuje ludność napływowa z różnych części przedwojennej Polski. Dlatego też dzisiaj gmina jest wielokulturowa – znaczną część społeczeństwa stanowią osoby pochodzenia łemkowskiego, czy ukraińskiego. „Dobiegniewska tożsamość” budowana była przez lata. To był trudny i mozolny proces ze względu na brak więzi międzyludzkich wynikających ze wspólnych korzeni i tradycji.

Główną bolączkę Dobiegniewa stanowi niska jakość przestrzeni publicznej w centrum miasta, zwłaszcza szereg leżących odłogiem terenów oraz problemy społeczne stanowiące spadek po upadłym Państwowym Gospodarstwie Rolnym. Kilkudziesięcioletnie funkcjonowanie PGR oraz innych zakładów otoczenia rolnictwa, a następnie ich nagły upadek skutkujący likwidacją bardzo wielu miejsc pracy spowodował ogromne bezrobocie i ubóstwo, bierne i roszczeniowe postawy życiowe, mające często trwały i dziedziczny charakter. Niezagospodarowana przestrzeń ogranicza także rozwój funkcji centrotwórczych w Dobiegniewie. Szansą na odwrócenie negatywnych trendów stał się projekt „Dobiegniew – chcę tu mieszkać, pracować i żyć” rozpoczynający proces rewitalizacji w Dobiegniewie.

Kształtowanie przestrzeni miejskiej

Założeniem projektu modelowego było zwiększenie atrakcyjności centrum miasta w tym jego przestrzeni publicznej, dzięki czemu nastąpi ożywienie gospodarcze, co w połączeniu z działaniami społecznymi wpłynie pozytywnie na całą gminę. Dlatego najważniejszymi działaniami w ramach projektu było opracowanie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, dzięki czemu całe miasto Dobiegniew pokryte jest planem miejscowym oraz przygotowanie dokumentacji zagospodarowania głównych placów w mieście, parków i skwerów.

Obszar rewitalizacji w Dobiegniewie obejmuje ścisłe centrum gminy, a jego centralną część stanowi tak zwany „plac popegeerowski”. Jest to pusty plac w środku miasta o powierzchni ok. 1,5 ha. Niegdyś było to zaplecze warsztatowo-magazynowe PGR. Z placem sąsiaduje park miejski, spalony kilkanaście lat temu zabytkowy arsenał oraz fragment murów obronnych. Zagospodarowanie „placu popegeerowskiego” czyli placu przy ul. Kardynała Wyszyńskiego ma przywrócić znaczenie centralnej przestrzeni miejskiej jako obszaru funkcjonalnego i miejsca spotkań. Proponowanym rozwiązaniem w sferze przestrzennej jest budownictwo komunalne trzykondygnacyjne: parter o funkcji usługowo-handlowej z mieszkaniami komunalnymi na kolejnych piętrach. Projekt zagospodarowania placu przewiduje też organizację targowiska miejskiego – przeniesione tu będzie obecne targowisko gorzej usytuowane i niedoinwestowane. Na placu znajdzie się także punkt obsługi turysty oraz amfiteatr jako miejsce organizacji imprez środowiskowych, spotkań mieszkańców, zabaw dla dzieci. „Plac popegeerowski” po zakończeniu prac remontowych stanowić będzie reprezentacyjną część miasta, atrakcyjną przestrzeń publiczną, miejsce aktywności gospodarczej, kulturalnej i rozrywkowej.

Plany obejmują również remont sąsiadującego z placem byłego arsenału z przeznaczeniem na Centrum Aktywizacji Lokalnej oferujące różnorodne zajęcia dla dzieci i młodzieży, obserwatorium astronomiczne z pracowniami, miejsce do prowadzenia zajęć dla istniejących i przyszłych organizacji pozarządowych i grup nieformalnych, gminną izbę pamięci, wystawy czasowe, galerię obrazów. Obiekt służyć ma budowaniu tożsamości lokalnej wśród młodzieży oraz zmianie mentalności popegeerowskiej, tj. biernej postawy życiowej. Centrum Aktywizacji Lokalnej docelowo ma być gminną instytucją kultury.

Uzupełnieniem zagospodarowania placu są plany remontów budynków komunalnych we współpracy ze wspólnotami mieszkaniowymi, remonty uliczek i chodników, zagospodarowanie innych placów miejskich, terenów zielonych i parków miejskich, działalność w sferze komunalnej ukierunkowanej na ochronę środowiska (modernizacja kotłowni, stacji uzdatniania wody i oczyszczalni ścieków), czy termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej. W tym celu, w ramach projektu modelowego przygotowano cały szereg dokumentacji technicznej pod planowane inwestycje oraz Plan gospodarki niskoemisyjnej.

 Aktualne zdjęcia obszaru rewitalizacji (placu popegeerowskiego, dawnego arsenału, ulic, placu Starca, siedziba CIS)

Program włączenia społecznego

Istotnym partnerem urzędu gminy w prowadzeniu działań rewitalizacyjnych są instytucje pomocy społecznej. Dlatego w Dobiegniewie w ramach projektu modelowego przewidziano poszerzenie działalności Centrum Integracji Społecznej (dalej CIS) i Domu Pomocy Społecznej o kolejne warsztaty, kursy i szkolenia, a także utworzenie Centrum Pomocy Społecznej. Ścisła współpraca tych instytucji oraz Urzędu Pracy i Komisji ds. przeciwdziałania uzależnieniom umożliwia kompleksową pomoc mieszkańcom słabo radzącym sobie w życiu.

Na potrzeby Centrum Integracji Społecznej w 2016 r. zaadoptowany został obiekt byłego komisariatu policji. Remont budynku przeprowadzony został przez uczestników warsztatów budowlanych, natomiast materiały budowalne zapewniła gmina. Remont umożliwił prowadzenie zajęć i rozszerzenie oferty CIS:

• w celu poprawy zdolności do zatrudnienia osób bezrobotnych przeprowadzono kursy zawodowe w zakresie ochrony roślin oraz komputerowy. Kursy kończyły się egzaminem i uzyskaniem certyfikatu potwierdzającego zdobycie nowych kwalifikacji;
• przeprowadzone zostały cztery cykle warsztatów rozwoju osobistego dla uczestników reintegracji społeczno-zawodowej w CIS obejmujące m.in. kształcenie umiejętności społecznych pozwalających na pełnienie ról społecznych i osiąganie pozycji społecznych dostępnych osobom niepodlegającym wykluczeniu społecznemu, naukę planowania i zaspokajania potrzeb własnym staraniem, zwłaszcza poprzez możliwość osiągnięcia własnych dochodów, przez zatrudnienie lub własną działalność gospodarczą, czy uczenie umiejętności racjonalnego gospodarowania budżetem domowym.

W budowę nowej oferty CIS, współpracę z uczestnikami warsztatów CIS oraz pomoc w aplikacji o środki na działania zaangażowany został zewnętrzny ekspert.

W ramach rozszerzania oferty Domu Opieki Społecznej zrealizowano warsztaty edukacyjne i psychologiczne z zakresu profilaktyki uzależnień i profilaktyki zdrowotnej, kampanię społeczną oraz warsztaty artystyczne promujące zdrowy i wolny od uzależnień styl życia w szczególności wśród dzieci i młodzieży.

Jednym z kluczowych projektów wskazanych w Lokalnym Programie Rewitalizacji Gminy Dobiegniew do 2023 r. jest utworzenie Centrum Pomocy Społecznej. Centrum powstać ma w budynku starej remizy strażackiej przy ul. Tuwima. Będzie to siedziba Ośrodka Pomocy Społecznej, znajdą się tutaj świetlica socjoterapeutyczna, środowiskowy dom samopomocy, mieszkania interwencyjne, poradnie psychologiczne, miejsce dziennego pobytu. W ramach projektu przygotowano dokumentację techniczną i studium wykonalności.

Działania animacyjne 

Ważnym elementem projektu modelowego był cykl zajęć edukacyjnych w szkołach. W latach 2017-2018 w Gminnym Zespole Szkół w Dobiegniewie dwudziestu nauczycieli przeprowadziło łącznie prawie 1000 godzin zajęć edukacyjnych. Zajęcia miały na celu rozbudzenie postaw obywatelskich w młodzieży szkolnej i stanowiły zachętę do czynnego włączenia się w poprawę jakości życia w Dobiegniewie. Zaangażowanie w działania rewitalizacyjne młodzieży szkolnej, wzmacnianie wśród młodego pokolenia dobiegniewskiej tożsamości sprawia, że proces rewitalizacji jest lepiej rozpoznawany i postrzegany przez całą społeczność.

W ramach zajęć uczniowie m.in. badali stan środowiska naturalnego, poznawali kulturę mniejszości zamieszkujących Gminę Dobiegniew, planowali zagospodarowanie miasta czy wykonali teledysk pn. „Dobiegniew – Moje miasto”.

Teledysk pn. „Dobiegniew - Moje miasto":

Aby zachęcić mieszkańców do aktywnego stylu życia, integracji oraz promować odnowione przestrzenie publiczne na obszarze rewitalizacji organizowano działania plenerowe.

Największa z nich to akcja „Aktywni Latem” zrealizowana w sierpniu 2019 r. Akcja rozpoczęła się od otwarcia placu zabaw i siłowni zewnętrznej w parku przy „placu popegeerowskim” i obejmowała cykl zajęć sportowo-rekreacyjnych. Plan zajęć dostosowany został tak, aby każda grupa wiekowa, społeczna mogła w nich uczestniczyć. Dzięki prowadzonym zajęciom podczas wakacji, dzieci, młodzież oraz osoby dorosłe aktywnie spędzały czas.. Była to okazja do poznawania nowych dyscyplin sportowych, zachęcania do tolerancji i akceptacji drugiego człowieka. Ponadto, w trakcie podejmowania przez mieszkańców gminy różnorodnych aktywności tworzyła się atmosfera wzajemnego szacunku, rywalizacji w duchu „fair play” oraz międzypokoleniowej integracji.

Oprócz tego, pod koniec sierpnia 2019 r. zorganizowano imprezę plenerową na jednej z plaż przy jeziorze Wielgie. W ostatnich latach zagospodarowano cztery plaże na obszarze rewitalizacji. Celem akcji była integracja mieszkańców poprzez zabawę oraz promocja nowych przestrzeni publicznych. 

Zdjęcia z działań animacyjnych, w tym realizowanych zajęć w szkołach i akcji plenerowych

Przykład Dobiegniewa pokazuje jak ważne jest angażowanie mieszkańców nie tylko podczas tworzenia programu rewitalizacji (m.in. badania opinii mieszkańców na etapie diagnozy obszaru rewitalizacji), ale także podczas wdrażania programu i realizacji poszczególnych inwestycji w nim wskazanych. Trzeba pamiętać, że to właśnie cała społeczność miejska, zwłaszcza obszaru rewitalizacji jest ostatecznym odbiorcą realizowanych działań. I to właśnie poprawa jakości życia mieszkańców jest istotą działań rewitalizacyjnych. 

Podstawą działań rewitalizacyjnych w Dobiegniewie jest Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Dobiegniew do 2023 r. (program został przyjęty przez Radę Miejską w Dobiegniewie dnia 24 maja 2018 roku uchwałą nr XLIII/252/18).

Więcej informacji o rewitalizacji w Dobiegniewie znajduje się w lokalnej bazie wiedzy: http://www.dobiegniew.pl/rewitalizacja

Modelowa Rewitalizacja Miast w Dobiegniewie - film

Obejrzyj film i zainspiruj się do działania. W Dobiegniewie, dzięki udzielonej dotacji ze środków POPT 2014-2020, wypracowano pomysły na  zagospodarowanie przestrzeni centrum miasta. Aby Dobiegniew stał się miejscem, w którym chce się pracować, mieszkać i żyć.