Dąbrowa Górnicza

Od dyskusji do koncepcji zmian – dąbrowska fabryka rewitalizacji

Dąbrowa Górnicza to młode miasto – 100-lecie uzyskania praw miejskich obchodziła jednocześnie z rozpoczęciem realizacji projektu w ramach konkursu Modelowa Rewitalizacja Miast pn. „Fabryka pełna życia – rewitalizacja śródmieścia Dąbrowy Górniczej” (dalej projekt MRM, projekt pilotażowy), który ma szansę zmienić jej oblicze. Gwałtowny rozwój miasta przypadł na czas budowy Huty Katowice w latach 70-tych i 80-tych. W ramach tworzenia strefy ochronnej dla huty, do miasta włączono także liczne wsie i finalnie Dąbrowa Górnicza, przy ok. 120 tys. mieszkańców, jest dziesiątym co do powierzchni miastem w Polsce – 189 km2. Te czynniki określają charakter miasta, bez wyraźnie wyodrębnionego centrum, którego struktura opiera się na przemieszaniu zabudowy dawnych osiedli górniczych, PRL-owskiego budownictwa, sąsiadujących z nimi obiektów przemysłowych i poprzemysłowych oraz odległych dzielnic o wiejskich korzeniach (tzw. dzielnic zielonych). W efekcie wskazanych procesów, wielu mieszkańców spoza śródmieścia słabo identyfikuje się z Dąbrową Górniczą i nie traktuje śródmieścia jako centrum życia miejskiego.

Obszar pilotażowy i idea projektu

Poszukiwanie tożsamości miasta rozpoczęto od próby zdefiniowania nowego centrum Dąbrowy Górniczej, realizowanej w procesie przemian „wspólnie z mieszkańcami i dla mieszkańców”. Podejście to wynika wprost z „Programu Rewitalizacji: Dąbrowa Górnicza 2022” oraz zostało wpisane w ideę projektu pilotażowego, obejmującego swym zakresem jeden z sześciu podobszarów rewitalizacji (Priorytetowy Obszar Rewitalizacji Centrum), ze zlokalizowanym w jego sercu terenem po byłej fabryce obrabiarek DEFUM. Bezpośrednim pretekstem do działań było przejęcie pod koniec 2015 r. od Skarbu Państwa terenów pofabrycznych i konieczność zintegrowania tego opuszczonego obszaru z miastem. Dawna fabryka sąsiaduje z jednej strony z Pałacem Kultury Zagłębia i placem Wolności, a z drugiej linią kolejową, lokalizacyjnie aspirując do określenia obszaru jako „Centrum”. Choć tak  nazywa się przystanek komunikacji publicznej przed Pałacem Kultury Zagłębia, to jednak okolicy sporo do tego miana brakuje. Teren fabryki do niedawna pozostawał całkowicie wyłączony z życia miasta, podczas gdy mógłby pomieścić w specyficznym postindustrialnym klimacie instytucje i rodzaje działalności, które dotąd nie mają swego miejsca w Dąbrowie Górniczej. Właśnie taki potencjał dostrzegły władze Dąbrowy Górniczej  i w sierpniu 2016 r. został zburzony mur oddzielający teren pofabryczny od miasta, otwierając miejsce na zmiany i jednocześnie zaczynając nowy rozdział w historii miasta.

Jako temat wiodący projektu MRM wskazano kształtowanie przestrzeni miejskiej, niemniej jednak – jako, że Fabryka Pełna Życia ma być polem różnego rodzaju aktywności, interakcji i inwestycji – w istocie planowane działania dotyczą szerokiego spektrum zagadnień, takich jak transport, wsparcie przedsiębiorczości, rozwój kultury czy wreszcie rozwój społeczeństwa obywatelskiego. Szczególne znaczenie ma partycypacja społeczna – uznana za naturalny element każdego działania w ramach projektu, a nie odrębny wątek. Takie traktowanie partycypacji jest rezultatem konsekwentnie prowadzonej od wielu lat polityki w zakresie współpracy władz miasta z organizacjami społecznymi oraz dialogu z mieszkańcami. W tych warunkach działania rewitalizacyjne nie musiały pobudzać partycypacji, ale wykorzystują jej potencjał do projektowania rozwiązań i przestrzeni miasta wspólnie z mieszkańcami. Przemyślana konstrukcja projektu – niczym budowla z klocków – składa się z różnych wzajemnie uzupełniających się elementów. Projekt zmierza do wypracowania koncepcji zagospodarowania zabudowań byłej fabryki i otwartej przestrzeni publicznej atrakcyjnej pod względem formy i funkcji oraz możliwie najlepiej dopasowanej do potrzeb i aspiracji mieszkańców oraz lokalnych przedsiębiorców. Zapraszamy do przyjrzenia się kilku takim elementom, które niosą w sobie największy ładunek innowacyjności i oryginalności, dzięki czemu mogą stanowić inspirację dla działań rewitalizacyjnych w innych miastach.

Katalog działań partycypacyjnych – konsultacje, edukacja, animacja

Konsultacje na dobry początek

Jak ważna jest partycypacja dowiodły wyniki diagnozy przeprowadzonej dla całego Priorytetowego Obszaru Rewitalizacji Centrum, które wskazały, że mieszkańcy mają znikomą lub niewystarczającą wiedzę o rewitalizacji miasta, a pomimo pozytywnego nastawienia do zmian trzeba wzmocnić z nimi dialog o ich docelowym kształcie. Uwidoczniła się potrzeba budowania tożsamości miejskiej bazująca nie tylko na historii miasta, ale także na współczesnych formach spędzania czasu wolnego. Aby temu sprostać wypracowano i przetestowano różne, często innowacyjne formy aktywizacji mieszkańców przygotowujące ich do czynnego udziału w dyskusji o funkcjach „nowego centrum” oraz o ich potrzebach w stosunku do budzącej się do życia przestrzeni.

Po pierwsze opracowano scenariusze pięciu narzędzi konsultacyjnych i przeprowadzono pilotaż trzech z zaproponowanych działań: mobilne punkty konsultacyjne, spacery badawcze, debaty podwórkowe. Punktem wyjścia była obserwacja, że istnieje wielu mieszkańców, którzy z własnej inicjatywy nigdy nie przyjdą na spotkanie dotyczące przyszłości obszaru rewitalizacji, zwłaszcza oddalonego od ich miejsca zamieszkania, a konsultacje często negatywnie kojarzą się z prezentacją slajdów w zamkniętej sali. Aby więc trafić do różnych grup odbiorców oraz osób innych niż te, które standardowo biorą udział w działaniach konsultacyjnych, postanowiono że „konsultacje przyjdą do ludzi”:

• Punkt konsultacyjny był instrumentem sprzyjającym bliższemu poznaniu osób mieszkających lub odwiedzających Dąbrowę Górniczą – ich miejsca zamieszkania, sposobów komunikacji i transportu, celu w jakim znaleźli się (lub znajdują zazwyczaj) w śródmieściu miasta oraz uchwycenie ich podstawowych potrzeb i oczekiwań wobec centrum Dąbrowy Górniczej. Punkt konsultacyjny służył również zapoznaniu Dąbrowian oraz osób przyjezdnych z projektem.
• Kluczem do zrozumienia i zastosowania narzędzia, jakim są spacery badawcze była idea, aby spojrzeć na przestrzeń z perspektywy użytkownika danej przestrzeni, identyfikując podczas spaceru problematyczne miejsca i sytuacje oraz wskazując pomysły na rozwój tej przestrzeni.
• Najbardziej innowacyjna wydaje się trzecia inicjatywa – organizacja debat „podwórkowych”. Celem debaty było zaangażowanie w proces współdecydowania o śródmieściu członków społeczności miejskiej zamieszkujących poszczególne dzielnice Dąbrowy Górniczej, a tym samym wzmocnienie ich poczucia sprawczości oraz wspólnych więzi, a także  zaproszenie uczestników debat do wspólnego opisywania dzielnic: ich specyfiki, historii lokalnej oraz tożsamości. W ramach debat uczestnicy brali udział w trzech ćwiczeniach (odpowiedź na pytania dotyczące śródmieścia Dąbrowy Górniczej, praca z mapą śródmieścia, warsztat projektowy rozwiązań dla śródmieścia).

Godna uwagi była także formuła organizacji całego procesu konsultacji, w której efekcie doszło do swoistego importu know-how od krajowego lidera w dziedzinie partycypacji społecznej do lokalnych organizacji, które prowadziły właściwe spotkania z mieszkańcami. Do realizacji działań wykorzystano tryb zamówień publicznych, a nie dotacji, pokazując jakie są możliwości współpracy z NGO wykraczające poza utarte schematy.

Zastosowane narzędzia zostały szczegółowo opisane w publikacji „Opracowanie zbiorcze zawierające scenariusze działań, które mają być podjęte podczas procesu rewitalizacji terenu objętego projektem Fabryka Pełna Życia – rewitalizacja śródmieścia Dąbrowy Górniczej”, każde ze spotkań zostało także podsumowane w raporcie, tak aby wnioski można było wykorzystać do planowania kolejnych, coraz bardziej zaawansowanych, metod angażowania mieszkańców w inicjatywy na rzecz wspólnej przestrzeni miasta.

Materiały do pobrania:

• Koncepcja działań włączających społeczność lokalną oraz organizacje pozarządowe w proces rewitalizacji Dąbrowy Górniczej (PDF 441 KB)
• Opracowanie zbiorcze zawierające scenariusze działań, które mają być podjęte podczas procesu rewitalizacji terenu objętego projektem Fabryka Pełna Życia – rewitalizacja śródmieścia Dąbrowy Górniczej (PDF 782 KB)
• Raport z pilotażowego Mobilnego Punktu Konsultacyjnego (PDF 800 KB)
• Raport z pilotażowego spaceru badawczego (PDF 796 KB)
• Raport z pilotażowej Debaty Podwórkowej (PDF 651 KB)
• Raport końcowy z Mobilnych Punktów Konsultacyjnych (PDF 938 KB)
• Raport końcowy ze spacerów badawczych (PDF 2 MB)
• Raport końcowy z debat podwórkowych (PDF 2 MB)

Dokumenty do przetargu na opracowanie metodologii i przeprowadzenie pilotażu działań włączających mieszkańców Dąbrowy Górniczej w proces rewitalizacji dostępne są na stronie: http://www.bip.dabrowa-gornicza.pl/

Dokumenty do przetargów na przeprowadzenie mobilnych punktów konsultacyjnych, spacerów badawczych, debat podwórkowych dostępne są na stronach internetowych Dąbrowy Górniczej (Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne uchybienia związane ze stosowaniem przepisów ustawy Pzp).

Zrozumieć aby działać – o potrzebie edukacji w zakresie kompetencji społecznych

Właściwie prowadzony proces rewitalizacji powinien być oparty o dialog z lokalną społecznością – aby dialog ten był efektywny należy jednak zacząć od podstaw czyli wzmocnienia kompetencji społecznych jej uczestników. W Dąbrowie Górniczej działania edukacyjne skierowano w sposób szczególny do trzech grup: 1. młodzieży szkolnej (pakiet szkolny/młodzieżowy), 2. seniorów (pakiet senioralny) oraz 3. kluczowych aktorów procesu rewitalizacji. Te trzy grupy wybrano nieprzypadkowo.

Pakiet młodzieżowy

Dzieci i młodzież w najbliższej przyszłości będą odpowiedzialni za miasto, będą decydować czy tutaj będą się uczyć, pracować i żyć, czy wyjadą z miasta nie czując się jego integralną częścią. W Dąbrowie Górniczej zauważono, że grupę tą charakteryzuje niski poziom kompetencji społecznych, mały zasób wiedzy na temat dostępnych narzędzi partycypacji społecznej, trudność we wskazaniu konkretnych sposobów rozwiązania zauważonych lokalnych problemów. Młodzi ludzie jednocześnie są najbardziej otwarci na zmiany. Celem realizacji pakietu szkolnego jest zatem przygotowanie młodzieży do roli świadomych uczestników społeczności lokalnej, angażujących się w kreowanie lokalnej rzeczywistości.

W ramach zadania opracowana została metodologia programu oraz pakiet scenariuszy zajęć szkolnych: „Poznajmy się lepiej”, „Grupa i ja. Będziemy działać razem”, „Partycypacja. Nic bez nas”, „Czy warto być aktywnym. Oblicza partycypacji”, „Rewitalizacja kreatywnie”, „Moje miasto, moja przestrzeń – gra terenowa”. Pilotażowo w roku szkolnym 2017-2018 przeprowadzono warsztaty w dwóch szkołach, dla dwóch 20-osobowych grup uczniów. Zajęcia rozpoczęły się od zagadnień związanych z umiejętnościami interpersonalnymi, m.in. komunikacja, motywacja, role w grupie, następnie związane z motywowaniem uczniów do czynnego udziału w procesie rewitalizacji. W przyszłości tematyka ta ma zająć trwałe miejsce w programie edukacyjnym realizowanym w dąbrowskich szkołach.

Materiały do pobrania:

• Metodologia programu szkolnego wspierającego proces rewitalizacji w POR CENTRUM (PDF 513 KB)
• Opracowanie zbiorcze zawierające scenariusze działań, które będą realizowane podczas prowadzenia lekcji modelowych w ramach pilotażu pakietu szkolnego na potrzeby realizacji projektu „Fabryka Pełna Życia – rewitalizacja śródmieścia Dąbrowy Górniczej” współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2014-2020 (PDF 1 MB)
• Sprawozdanie z realizacji programu młodzieżowego zrealizowanego w roku szkolnym 2017/2018 na potrzeby projektu „Fabryka Pełna Życia – rewitalizacja śródmieścia Dąbrowy Górniczej” (PDF 1 MB)
• Raport końcowy z realizacji programu szkolnego wspierającego proces rewitalizacji w POR CENTRUM (PDF 484 KB)
• Dokumenty do przetargu na opracowanie metodologii i przeprowadzenie pilotażu pakietu szkolnego dostępne są na stronie internetowej Dąbrowy Górniczej. (Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne uchybienia związane ze stosowaniem przepisów ustawy Pzp)

Pakiet senioralny

Seniorzy mają być nie tylko beneficjentami końcowymi działań, biernymi odbiorcami, ale inicjatorami różnych inicjatyw, w których możliwy byłby ich rzeczywisty udział i zaangażowanie – takie założenie przyjęto w Dąbrowie. Zaniżone poczucie własnej wartości, to niekorzystne zmiany zachodzące wraz z wiekiem, a rozwiązanie tych kwestii jest istotnym elementem godnego starzenia.

Pakiet senioralny skierowany jest do mieszkańców Dąbrowy Górniczej w wieku 60+ oraz pośrednio do instytucji zajmujących się wspieraniem i aktywizacją osób starszych, tj. Rady Seniorów Miasta Dąbrowa Górnicza, Uniwersytetów Trzeciego Wieku z terenu miasta oraz podmiotów społecznych działających na rzecz seniorów. Pakiet obejmuje dwa bloki tematyczne (poświęcone metodom partycypacji społecznej oraz zmianie dzięki rewitalizacji i kulturze), w ramach których będą prowadzone warsztaty opartych o 6 scenariuszy: „Poznajmy się. O co tutaj chodzi?!”, „Partycypacja – nasze prawo do współdecydowania”, „Po co nam partycypacja?”, „Punkt siedzenia, punkt widzenia”, „Moja przestrzeń”, „Fabryka pomysłów”. Uwagę zwraca duże zainteresowanie zajęciami ze strony seniorów, a także ich chęć zaangażowania się w działania jako liderzy rewitalizacji.

Materiały do pobrania:

• Metodologia programu senioralnego wspierającego proces rewitalizacji w POR CENTRUM (PDF 631 KB)
• Opracowanie zbiorcze zawierające scenariusze działań, które będą realizowane w wytypowanych grupach seniorów w ramach pilotażu na potrzeby realizacji projektu „Fabryka Pełna Życia-rewitalizacja śródmieścia Dąbrowy Górniczej” współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2014-2020 (PDF 1 MB)
• Raport końcowy z realizacji programu senioralnego wspierającego proces rewitalizacji w POR CENTRUM (PDF 476 KB)
• Dokumenty do przetargu na opracowanie metodologii i przeprowadzenie pilotażu pakietu senioralnego dostępne są na stronie internetowej Dąbrowy Górniczej. (Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne uchybienia związane ze stosowaniem przepisów ustawy Pzp)

Pakiet dla kluczowych aktorów rewitalizacji

Pakiet skierowany do animatorów dzielnicowych, urzędników, liderów lokalnych i organizacji pozarządowych. Głównym celem cyklu było przekazanie nie tylko wiedzy, ale praktycznych umiejętności pozwalających na angażowanie szerokiego grona mieszkańców w procesy rewitalizacyjne, takich jak wspólne projektowanie m.in. metodą Design Thinking. Ponieważ nie każdy jest projektantem, ale każdy może zostać włączony w proces projektowy i wnieść do niego wartość, program szkoleń skonstruowano tak, aby przygotować uczestników do samodzielnego wymyślania, wspólnego doprecyzowania oraz wdrażania projektów zmieniających fragment miasta czy dzielnicy w obszarze działań kulturalnych czy prospołecznych.

Wymiernym efektem szkoleń było zaprojektowanie i wykonanie na terenie dawnej fabryki obrabiarek DEFUM ogrodu społecznościowego. Idea ogrodu społecznego zakłada, iż jest to obszar położony na terenie miasta w przestrzeni publicznej, stworzony i prowadzony przez mieszkańców, którzy wspólnymi siłami utrzymują ogród w rozkwicie. Intencją było aby nowe miejsce stało się nie tylko miejscem rekreacji, ale także edukacji ekologicznej. Dzięki inicjatywie powstało zielone zaplecze wydarzeń odbywających się na terenie fabryki, dające przy okazji pielęgnacji roślin możliwość integracji mieszkańców oraz wspólnej pracy i zabawy. W opiekę nad ogrodem szczególnie zaangażowali się seniorzy.

Materiały do pobrania:

• Metodologia przeprowadzenia pakietu szkoleń dla kluczowych aktorów procesu rewitalizacji wspierającego proces rewitalizacji w POR CENTRUM (PDF 931 KB)
• Raport podsumowujący dot. opracowania i przeprowadzenia pakietu szkoleń dla kluczowych aktorów procesu rewitalizacji oraz pakietu działań włączających mieszkańców w proces rewitalizacji na potrzeby projektu „Fabryka Pełna Życia - rewitalizacja śródmieścia Dąbrowy Górniczej” (PDF 5 MB)
• Dokumenty do przetargu na opracowanie metodologii i przeprowadzenie pilotażu działań włączających mieszkańców Dąbrowy Górniczej w proces rewitalizacji dostępne są na stronie internetowej Dąbrowy Górniczej (Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne uchybienia związane ze stosowaniem przepisów ustawy Pzp).

Kulturalna animacja

Aby „Fabryka Pełna Życia” stała się rzeczywistością, a nie tylko pustym sloganem, już na początku projektu teren fabryki został uporządkowany, i do dziś na jej obszarze zorganizowano już ponad 60 wydarzeń kulturalnych i rozrywkowych: koncerty, kino plenerowe, zloty samochodów, Święto szlaku zabytków techniki INDUSTRIADA, Dąbrowska Strefa Kibica podczas Mundialu 2018, Happening Artystyczny – podczas którego powstał mural założyciela fabryki Emila Škody z Pilzna, Festiwal Ludzi Aktywnych – służący podkreśleniu znaczenia sektora pozarządowego w życiu miasta i zaprezentowaniu oferty działalności lokalnych stowarzyszeń i fundacji. Na co dzień w przestrzeni fabryki znalazły miejsce ogród społecznościowy oraz dwa kontenery gastronomiczno-kulturalne będące miejscem spotkań. Fabryka stała się także pejzażem dla teledysków muzycznych czy sesji zdjęciowych. Realizacja tych działań pozwala również na testowanie przydatności przestrzeni fabrycznej dla różnorodnych funkcji.

Pomocą w poszukiwaniu tożsamości miasta i promocji lokalnego dziedzictwa służy Alternatywnik Dąbrowski, składający się z cyklu publikacji o historii, które zachowały się w lokalnej pamięci. Ogłaszane są także konkursy, w ramach których organizacjom pozarządowym przyznaje się mikrogranty na realizację inicjatyw służących integracji społecznej i ugruntowaniu wśród mieszkańców poczucia, w którym miejscu „bije serce” Dąbrowy Górniczej – centrum miasta z bogatą ofertą wydarzeń społecznych, kulturalnych, społecznych i edukacyjnych. W 2017 roku zrealizowano 14 takich miniprojektów.

Animatorzy Dzielnicowi – strażnicy procesu partycypacyjnego

Działania w ramach projektu nie ograniczają się do terenu fabryki. Dabrowa Górnicza świadomie włącza mieszkańców w procesy decyzyjne i zarządzanie miastem. Jednym z głównych instrumentów jest Dąbrowski Budżet Partycypacyjny 2.0 (DBP 2.0).

Ośmiu Animatorów Dzielnicowych zostało wyznaczonych do pracy z mieszkańcami w ramach DBP 2.0. Zadaniem Animatorów było prowadzenie w dzielnicach działań włączających mieszkańców w dyskurs publiczny o problemach miasta i dzielnicy oraz wynikających z nich potrzebach i niezbędnych zmianach. Rezultatem tym działań było przygotowanie mieszkańców do pracy nad sformułowaniem projektów do realizacji finansowanych w ramach budżetu obywatelskiego. W koncepcji tej mieszkańcy nie głosują na zgłoszone propozycje projektów, ale wypracowują je we wspólnej dyskusji. Choć aktywność Animatorów koncentruje się w poszczególnych dzielnicach to ma istotne znaczenie dla działań w Fabryce Pełnej Życia i POR Centrum – jednym z ich zadań jest uświadamianie roli projektu pilotażowego dla wszystkich mieszkańców Dąbrowy Górniczej, a tym samym budowa i wzmacnianie więzi mieszkańców dzielnic z miastem jako całością.

Materiały do pobrania:

• Raport końcowy. Podsumowanie pracy animatorów dzielnicowych. (PDF 2 MB)
• Dokumenty do przetargu organizację pracy 8 lokalnych animatorów dzielnicowych w celu prowadzenia działań włączających mieszkańców w procesy decyzyjne dostępne są na stronie internetowej Dąbrowy Górniczej (Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne uchybienia związane ze stosowaniem przepisów ustawy Pzp).

„Żywa Ulica” – wypracowanie koncepcji przebudowy i funkcjonowania ulicy 3 Maja w Dąbrowie Górniczej poprzez eksperymentowanie i testowanie zmian

Ponieważ nie można myśleć o zagospodarowaniu terenów pofabrycznych, bez uwzględnienia powiązań nowoprojektowanej przestrzeni z dotychczasową tkanką miejską, w ramach prowadzonych konsultacji społecznych mieszkańcy wskazywali również inne fragmenty miasta, które wymagają zmian. Jednym z nich była ulica 3 Maja. Ulica ta z założenia pełniła rolę ciągu pieszo-handlowego, z czasem utraciła swoje znaczenie i funkcję. Zaniedbana przestrzeń została zdominowana przez banki i chaotycznie zaparkowane samochody, a jej atrakcyjność dla klientów i użytkowników wyraźnie spadła. Z drugiej strony lokalni przedsiębiorcy uważali swobodę parkowania za czynnik niezbędny dla utrzymania satysfakcjonujących obrotów w znajdujących się tam sklepach i punktach usługowych.

W ramach projektu, przystąpiono do analizy zachowań komunikacyjnych na ulicy 3 Maja przy zastosowaniu metody prototypowania przestrzeni publicznej – określanej przez autorów pomysłu jako „Żywa Ulica”. Prototypowanie rozwiązań przestrzennych, czyli podejmowanie działań tymczasowych służących wypróbowaniu, jak sprawdzają się w praktyce, było już w Polsce stosowane, niemniej jednak miało raczej charakter happeningu. Natomiast w Dąbrowie stanowi ono ważne ogniwo w procesie, który ma doprowadzić do trwałej zmiany w przestrzeni miasta.

Metoda prototypowania opiera się na całkowicie odmiennym od tradycyjnego podejściu do kształtowania przestrzeni publicznej. Wypracowanie i wdrażanie zmian dokonuje się w stałym dialogu z ludźmi, którzy z tej przestrzeni korzystają. Użytkownicy nie obcują z papierowym lub komputerowym projektem albo miniaturową makietą, ale od razu testują tymczasowe propozycje rozwiązań w skali 1:1. Pozwala to im wyrobić sobie zdanie o rzeczywistej zmianie i skutkach jej zaistnienia. Dodatkowo metoda przynosi też inne korzyści: umożliwia zainteresowanym oswojenie się ze zmianami zanim nastąpią w sposób nieodwracalny, wciąga do debaty publicznej tych, którzy z założenia nie chcą uczestniczyć w konsultacjach dotyczących przyszłych wizji i projektów, a także pozwala łatwo i przy niskich kosztach modyfikować przedsięwzięcie, jeśli jego pierwotny kształt okazuje się nieoptymalny.

Projekt „Żywa Ulica” rozpoczął się od przeprowadzenia wstępnych analiz, dotyczących głównie zachowań komunikacyjnych na badanym obszarze oraz inwentaryzacji stanu zagospodarowania przestrzeni i wykorzystania lokali użytkowych. Mieszkańcy poprzez media społecznościowe, prasę, plakaty i ulotki zostali poinformowani o całym procesie i zaproszeni do udziału w warsztatach diagnostycznych i projektowych. Mogli wyrazić swoje poparcie lub zgłosić sprzeciw dla proponowanych zmian w punkcie konsultacyjnym. W rezultacie opracowano projekt czasowej zmiany organizacji ruchu oraz stworzono proste i lekkie „prototypy” tymczasowych mebli miejskich. Celem tych działań było przywrócenie ulicy roli deptaka z minimalną obecnością samochodów. Wraz z rozpoczęciem funkcjonowania tymczasowego sposobu urządzenia ulicy, projekt przeszedł w kolejną fazę, w której z jednej strony uważnie obserwowano odbiór społeczny wprowadzonych w przestrzeni zmian i zachowania użytkowników, a z drugiej jeszcze większe znaczenie zyskały działania partycypacyjne. Użytkownicy wyrażali swą opinię nie tylko w punkcie konsultacyjnym czy w ramach warsztatów ewaluacyjnych, ale także spontanicznie i emocjonalnie.

Rezultatem projektu jest koncepcja urbanistyczno-architektoniczna docelowego zagospodarowania całej ulicy 3 Maja. Bazuje ona na ustaleniach planu miejscowego, ale w pełni wykorzystuje także doświadczania i informacje zdobyte w trakcie procesu prototypowania. Koncepcja przewiduje powstanie pierwszego w województwie śląskim woonerfu. Ponieważ przeprowadzenie całego procesu inwestycyjnego musi potrwać i na docelowe zmiany będzie trzeba poczekać, uzgodniono że na okres przejściowy ulica zostanie tymczasowo urządzona – wiosną pojawiły się nowe meble, zieleń i oświetlenie. Dąbrowski samorząd zamierza także zlecić opracowanie dokumentacji technicznej dotyczącej przebudowy ulicy.

Debata o ulicy 3 Maja w ramach projektu nie ograniczała się wyłącznie do zagadnienia organizacji ruchu i zagospodarowania przestrzeni. W dyskusji narzekano także na niską estetykę budynków wzdłuż ulicy, w szczególności chaos kreowany przez przypadkowe reklamy i szyldy. Wskazywano także na nierówne współzawodnictwo, jakie toczyć muszą przedsiębiorcy z ulicy 3 Maja z dużymi centrami handlowymi, sugerując, że brak wsparcia w tym zakresie przyczynia się do tego, że cała ulica podupada. Obecnie projektowany jest pakiet skierowany do przedsiębiorców funkcjonujących w obszarze ulicy.

W opracowaniu podsumowującym działania „Żywa Ulica – Dąbrowa Górnicza. Raport końcowy” zamieszczono zatem nie tylko opis całego procesu, zastosowane tymczasowe zmiany w organizacji ruchu wraz z ich analizą czy docelową koncepcję zagospodarowania ulicy z wizualizacjami. Zawarto w nim propozycję zasad projektowania witryn oraz rozmieszczania reklam i szyldów. Omówiono także paletę działań organizacyjnych, poprzez które miasto może wspierać przedsiębiorców i w ten sposób stymulować procesy ożywiania tego ważnego fragmentu śródmieścia Dąbrowy Górniczej.

Materiały do pobrania:

„Żywa Ulica – Dąbrowa Górnicza. Raport końcowy” (PDF 22 MB)

Pakiet wsparcia dla przedsiębiorców

Po wypracowaniu propozycji zmian na ulicy 3 Maja w oparciu o nowatorską metodę prototypowania pn. „Żywa ulica”, miasto przystąpiło do wypracowania pakietu wsparcia dla przedsiębiorców. Celem pakietu jest stworzenie i przetestowanie modelu wsparcia drobnych przedsiębiorstw działających na obszarze POR CENTRUM, ze szczególnym uwzględnieniem tych prowadzących działalność przy ulicy 3 Maja i w jej najbliższej okolicy.

Prace nad pakietem podzielone zostały na 4 zadania:

• Zadanie I Diagnoza podstawowych problemów przedsiębiorców – diagnoza zrealizowana została w lipcu i sierpniu 2018 roku w formie wieloetapowego badania społecznego (m.in. metodą „Tajemniczego klienta” i indywidualnego wywiadu pogłębionego). Na podstawie diagnozy określono, że głównymi problemami przedsiębiorców jest brak działań marketingowych, małe chęci szkolenia i rozwoju oraz brak wiary w możliwe zmiany. Dużym problemem jest także dotarcie do nowych odbiorców, poza klientami którzy odwiedzają przedsiębiorstwa od lat.
• Zadanie II Opracowanie scenariusza wsparcia lokalnych przedsiębiorców – na podstawie raportu z diagnozy opracowano scenariusz wsparcia lokalnych przedsiębiorców. Celem scenariusza jest zaprezentowanie działań mających usprawnić ich działanie. Działania te zaproponowano w formie spotkań i warsztatów skierowanych zarówno do właścicieli przedsiębiorstw jak i ich pracowników. Jest to istotne, ponieważ o całości funkcjonowania decydują działania wszystkich, nie tylko właściciela.
• Zadanie III Działania wspierające lokalnych przedsiębiorców – w realizację programu wsparcia zaangażowani zostali przedstawiciele Stowarzyszenia „Przedsiębiorcy z Wyboru”, Dąbrowskiego Inkubatora Przedsiębiorczości oraz Akademickich Inkubatorów Przedsiębiorczości. Spotkania zorganizowane zostały w siedzibie Dąbrowskiego Inkubatora Przedsiębiorczości, zlokalizowanej przy ulicy 3 Maja. Tematy spotkań to zmiany na ulicy 3 Maja, prawo i podatki w firmie, marketing w małej firmie, jak zapewnić powrót klientów, strona internetowa od podstaw.
• Zadanie IV Opracowanie i przeprowadzenie wśród uczestników ankiety dot. udzielonego wsparcia – Wyniki ankiet ewaluacyjnych pozwalają stwierdzić, że zaoferowane wsparcie odpowiadało potrzebom przedsiębiorców i przyczyniło się do wzrostu ich wiedzy.

Materiały do pobrania:

• Diagnoza podstawowych problemów przedsiębiorców POR Centrum – Raport z badania (PDF 2 MB)
• Diagnoza podstawowych problemów przedsiębiorców POR Centrum – Narzędzia badawcze (PDF 3 MB)
• Raport cząstkowy – Realizacja zaproponowanych w scenariuszu działań (PDF 1 MB)
• Raport cząstkowy – Opracowanie i przeprowadzenie ankiet wśród uczestników (PDF 495 KB)
• Raport końcowy – Pakiet wsparcia dla przedsiębiorców POR CENTRUM (PDF 4 MB)

Wizja przyszłości – projekt Centrum Dąbrowy Górniczej

Stworzenie koncepcji architektoniczno-urbanistycznej Priorytetowego Obszaru Rewitalizacji CENTRUM, ze szczególnym uwzględnieniem terenu Fabryki Pełnej Życia to jeden z kluczowych punktów dla całego projektu. Większość działań animacyjnych i konsultacyjnych w projekcie służyło zebraniu odpowiedniej bazy wiedzy dla opracowania wizji zmian w śródmieściu Dąbrowy Górniczej z uwzględnieniem obszaru byłej fabryki DEFUM. Wizje zostały zaprezentowane w dwóch koncepcjach na rozwój śródmieścia – tzw. koncepcja społeczna i koncepcja autorska, na bazie których miasto przygotowało konkurs na opracowanie pełnej koncepcji urbanistyczno-architektonicznej dla obszaru.

Pierwsza koncepcja tzw. społeczna została przygotowana przez firmę PRONOBIS STUDIO i oparta jest na rozwiązaniach powstałych w oparciu o przeprowadzony proces partycypacyjny oraz odnosi się do czterech innych projektów kluczowych dla miasta, tj. budowy centrów przesiadkowych (projekt realizowany z PKP), rewitalizacji Parku Hallera, przebudowy torowisk tramwajowych (projekt realizowany z Tramwajami Śląskimi) oraz zaprojektowania nowego układu komunikacji publicznej. Wypracowana koncepcja stała się ważnym elementem prac projektowych nad zmianami komunikacyjnymi w śródmieściu.

Koncepcja autorska przygotowana przez architekta Tomasza Hliniaka stanowi połączenie koncepcji społecznej z modelem biznesowym. Intencją władz miasta jest stworzenie wokół fabryki DEFUM wielofunkcyjnego obszaru z uwzględnieniem komponentu komercyjnego, który dawałby szanse na samofinansowanie się przedsięwzięcia. W zmianę przestrzeni miasto chce zaprosić i zaangażować inwestorów prywatnych, traktując teren fabryki nie jako miejską inwestycję, ale pole współpracy z różnymi podmiotami. Wynikiem pracy eksperta jest dokument pn. „Wytyczne do programu funkcjonalno-użytkowego POR Centrum ze szczególnym uwzględnieniem terenu Fabryki Pełnej Życia”. Celem opracowania jest zdefiniowanie istoty oraz określenie możliwości wykorzystania potencjału, jaki oferuje projekt rewitalizacji terenu po byłych Dąbrowskich Zakładach Obrabiarek DEFUM w Dąbrowie Górniczej. Opracowanie służy zdefiniowaniu programu funkcjonalno-użytkowego, a następnie dokonaniu wizualizacji idei – opowieści o tym miejscu. Ponadto jest podsumowaniem i komentarzem wizji, jaka wyłania się z licznych przemyśleń i konsultacji prowadzonych z mieszkańcami Dąbrowy wykazanych w koncepcji społecznej.

Finałem wszystkich procesów konsultacyjnych i projektowych było ogłoszenie międzynarodowego konkursu architektonicznego. Za przeprowadzenie konkursu odpowiadało Stowarzyszenie Architektów Polskich oddział w Katowicach. W regulaminie konkursu wskazano, że jego celem jest wyłonienie koncepcji urbanistyczno-architektonicznej najlepszej pod względem funkcjonalno-użytkowym i kompozycyjnym, uwzględniającej kontekst istniejącego zagospodarowania obszaru i jego otoczenia – w znaczeniu materialnym, kulturowym oraz społecznym. Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna honorować powinna istotne założenia przestrzenne i kompozycyjne zespołu fabryki. Na tej bazie budować ma nową tożsamość miejsca z uwzględnieniem jego historycznego, poprzemysłowego dziedzictwa.

Wniosek o udział w konkursie złożyło 96 podmiotów – 92 z nich zostało dopuszczonych do udziału w konkursie. Prace konkursowe były oceniane według następujących kryteriów:

• walory urbanistyczno-architektoniczne, w tym: kompozycja założenia przestrzennego, rozwiązania funkcjonalne w skali urbanistycznej i architektonicznej oraz walory zaproponowanych form architektonicznych – 50%;
• walory ekonomiczne z punktu widzenia realizacji i wieloletniej eksploatacji obiektów, budowli oraz utrzymania elementów zagospodarowania terenu, w tym możliwość etapowej komercjalizacji obszaru założenia – 30%;
• stopień unikalności rozwiązań programowo-przestrzennych oraz odniesienie do kontekstu przestrzennego – w tym sposób nawiązania i stopień zachowania historycznej substancji budowlanej (formy architektonicznej, detalu, materiału) – 20%.

Finalnie w konkursie przyznane zostały trzy nagrody i trzy wyróżnienia:

• I nagroda oraz zaproszenie do udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego w trybie z wolnej ręki dla pracowniAnalog Piotr Śmierzewski z Koszalina,
• II nagroda dla pracowni M.O.C Architekci Sp.z.o.o. Sp.K.,
• III nagroda dla pracowni Heinle, Wischner Und Partner Architekci Sp z.o.o.,
• dwa równorzędne wyróżnienia dla pracowni: Inicjatywa Projektowa Sp. z o.o. z Warszawy oraz Narada – Studio Projektowe i Wzornictwa,
• wyróżnienie honorowe dla pracowni  D+P ARCHITEKTURA PAWEŁ SKÓRA.

I nagrodę przyznano za wysoki poziom warsztatu urbanistycznego, uwidocznionego w przedstawionych rozwiązaniach. Praca w interesujący sposób w oparciu o potencjał miejsca kreuje nowy obraz śródmieścia Dąbrowy Górniczej. Jako wartościowe i wnoszące nową jakość w przestrzeń miejską uznano:

• układ przestrzenny oparty o sekwencję 4 zróżnicowanych placów. Przy czym na szczególne uznanie zasługuje zasadnicza decyzja projektowa w obszarze A (Fabryka Pełna Życia), czyli stworzenie zewnętrznej przestrzeni o odpowiednich proporcjach i charakterze odmiennym od reprezentacyjnego charakteru Placu Wolności i ulokowanie placu miejskiego we wnętrzu dawnej fabryki DEFUM, a nie obok niej.
• czytelne powiązania kompozycyjne i piesze z otaczającymi terenami w szczególności z parkiem Śródmiejskim, centrum handlowym Pogoria i przyszłościowym centrum przesiadkowym;
• sugestię spowolnienia ruchu kołowego ulicy Królowej Jadwigi;
• operowanie czytelną siatką urbanistyczną krystalizującą i stabilizującą założenie urbanistyczne;
• wykształcenie zróżnicowanych w wielkości i klimacie przestrzeni publicznych;
• zaproponowanie atrakcyjnych nowych pól inwestycyjnych, wzbogacających istniejący układ przestrzenny.

Nagrodzona praca według Sądu Konkursowego najlepiej określa przestrzeń, od której należy zacząć inwestowanie w obszarze śródmieścia Dąbrowy Górniczej jako przestrzeń zlokalizowaną w północnej części zespołu hal dawnych zakładów DRFUM, „wyciętą” z zespołu hal;  właściwe relacje pomiędzy wielkością zabudowy adaptowanej i projektowanej; elastyczne podejście do adaptacji istniejących hal fabrycznych; zarysowanie długofalowej strategii, która będzie przygotowana na dowolną możliwą dynamikę rozwoju miasta.

Informacje o konkursie wraz z wizualizacjami nagrodzonych koncepcji dostępne są na stronach internetowych http://fabrykapelnazycia.pl/konkurs_architektoniczny oraz http://www.sarp.katowice.pl/Konkurs_DEFUM.html

Przedmiotem zamówienia pokonkursowego dla zwycięskiej pracowni Analog Piotr Śmierzewski było sporządzenie szczegółowego opracowania pracy konkursowej, tj. „Szczegółowej koncepcji urbanistyczno-architektonicznej priorytetowego obszaru rewitalizacji centrum w Dąbrowie Górniczej ze szczególnym uwzględnieniem terenu Fabryki Pełnej Życia”.

Powstały projekt zyskał uznanie i został zwycięzcą międzynarodowego konkursu architektonicznego Architizer A+Awards. Architizer.com to jedna z czołowych amerykańskich stron internetowych poświęconych architekturze i designowi. Za jej pośrednictwem od ośmiu lat odbywa się konkurs, którego celem jest promowanie najlepszych rozwiązań w architekturze z uwzględnieniem ich wysokiej jakości i wkładu w nowoczesny rozwój przestrzeni miejskich. Nagrody są wręczane w ponad stu kategoriach. W najnowszej edycji tego prestiżowego plebiscytu w kategorii budynków komercyjnych jeszcze niezbudowanych publiczne głosowaniem internautów z całego świata wygrał projekt studia Analog – Fabryka Pełna Życia. 

Materiały do pobrania:

• Społeczna koncepcja funkcjonalno-przestrzenna (PDF 29 MB)
• Wytyczne do programu funkcjonalno-użytkowego POR Centrum ze szczególnym uwzględnieniem terenu Fabryki Pełnej Życia (PDF 1 MB)
• Szczegółowa koncepcja urbanistyczno-architektoniczna POR Centrum i FPŻ (PDF 30 MB)

Jednocześnie z opracowaniem koncepcji i docelowego projektu na nowe Centrum Dąbrowy Górniczej i zagospodarowanie terenu po byłej fabryce DEFUM, realizowano już pierwsze zmiany czyli adaptację budynku obróbki cieplnej i warsztatu elektrycznego na multimedialne centrum wystawowe i miejsce spotkań. Budynek, w którym mieścił się oddział obróbki cieplnej i warsztat elektryczny jest jednym z najstarszych obiektów znajdujących się na terenie byłych zakładów DEFUM i pierwszym, który przeszedł modernizację. Oczekiwania dąbrowian, wielokrotnie wyrażane w trakcie konsultacji, były takie, by w Fabryce stworzyć ośrodek będący uosobieniem zmiany – przestrzeń wystawową, a jednocześnie miejsce spotkań, prezentacji, koncertów. Budynek byłego warsztatu elektrycznego nadawał się do tego wręcz idealnie. Obiekt zachował historyczną konstrukcję i fasadę. W środku głównym pomieszczeniem budynku stała się sala wielofunkcyjna z bezpośrednim wyjściem na obszerny taras. W drugiej połowie 2019 r. odbyły się w Centrum pierwsze wydarzenia, tj. wystawy i koncerty. Wraz z powołaniem przez gminę w listopadzie 2019 r. Spółki Fabryka Pełna Życia, stał się pierwszym obiektem, w którym istnieje na terenie Fabryki możliwość realizacji najróżniejszych przedsięwzięć społeczno-kulturalnych związanych z dalszymi procesami rewitalizacyjnymi w ramach POR Centrum.

Model zarządzania Fabryką Pełną Życia

Istotną częścią projektu modelowego oraz podstawą do realizacji kolejnych działań rewitalizacyjnych było wypracowanie modelu zarządzania rewitalizowaną przestrzenią. Głównym i podstawowym wyzwaniem postawionym przed ekspertami wspomagającymi miasto była odpowiedź na pytanie – czy w ogóle warto dedykować osobny podmiot na potrzeby rewitalizacji.

W maju 2017 r. zorganizowano warsztat ekspercki dotyczący formy prawnej zarządzania Fabryki Pełnej Życia. Eksperci oraz członkowie miejskiego Zespołu ds. Fabryki Pełnej Życia dokonali przeglądu form prawno-instytucjonalnych podmiotów odpowiedzialnych za zarządzanie obszarem rewitalizacji.

Kolejnym krokiem było przygotowanie ekspertyzy – autorskiej koncepcji funkcjonowania podmiotu odpowiedzialnego za zarządzanie rewitalizowanym obszarem, zakończonej dokumentami (wzorami) i przykładami narzędzi do prowadzenia kompleksowego i zrównoważonego procesu rewitalizacji. W jej wyniku powstały rekomendacje dla utworzenia spółki komunalnej o statusie non-for-profit jako operatora rewitalizacji POR Centrum. W ekspertyzie wykazano konieczność etapowania procesu organizacji i powołania operatora, jak i stopniowego rozszerzania zakresu jego działań. Spółka stałaby się właścicielem obecnego obszaru fabryki DEFUM oraz prowadziłaby działania rewitalizacyjne w obszarze POR CENTRUM – koordynujące, zarządcze i animacyjne.

Na podstawie ekspertyzy powstał biznes plan dla powstania operatora. Analiza ekonomiczna wskazuje optymalną wartość kapitału zakładowego dla tworzonej spółki oraz strukturę organizacyjną stworzoną z punktu widzenia ewolucyjnego zakresu działalności. Zawiera również koszty jej funkcjonowania w pierwszym roku działalności i kolejnych latach, analizę możliwości wniesienia aportem do spółki nieruchomości i innych aktywów oraz oszacowanie niezbędnej wysokości wkładu pieniężnego i niepieniężnego. Z punktu widzenia prawnego analiza obejmuje analizę założeń organizacyjno-prawnych Spółki i analizę form pomocy publicznej oraz operat szacunkowy. Ponadto opracowano mikrostrategię rozwoju Fabryki Pełnej Życia pod kątem ekonomicznym i zaangażowania przedsiębiorców. W wypracowanej mikrostrategii wskazano optymalną drogę tzw. komercjalizacji przestrzeni Fabryki Pełnej Życia, która składa się z przygotowania programu funkcjonalno-użytkowego budynków, analizy rynku nieruchomości pod względem możliwości uzyskania optymalnych stawek czynszowych oraz koncepcji komercjalizacji oraz opracowanie zawierające warunki udzielenia koncesji na roboty budowlane i usługi dot. browaru rzemieślniczego. Mikrostrategia zawiera rekomendacje dot. zagospodarowania układu funkcjonalnego-przestrzennego, komunikacji, funkcji zieleni. Ponieważ dokumenty zawierają dane wrażliwe nie podlegają publikacji.

Na podstawie wskazanych analiz i ekspertyz służby Urzędu Miejskiego przygotowały Statut Spółki wraz z pakietem dokumentacji prawnej i finansowej. Finalnie w listopadzie 2019 roku Rada Miejska powołała spółkę Fabryka Pełna Życia Sp. z.o.o.,  która odpowiadać będzie za przeprowadzenie całego procesu rewitalizacji śródmieścia. Spółka ma charakter non profit. Wybór takiego operatora pozwala z jednej strony zachować miastu kontrolę nad swoim majątkiem, z drugiej – pozyskiwać środki zewnętrzne i współpracować z organizacjami pozarządowymi, przedsiębiorcami i innymi aktorami społecznymi. Spółka będzie pełnić funkcje:

• koordynacyjne w obszarze spraw związanych ze społeczno-gospodarczym aspektem rewitalizacji,
• inwestorskie w ramach realizacji programu inwestycyjnego,
• zarządcze w zakresie powierzonego przez gminę mienia,
• animacyjne.

Szczegółowe informacje o działaniach Spółki znaleźć można na stronie: fabrykapelnazycia.eu.

Materiały do pobrania:

• Materiały z warsztatu eksperckiego (ZIP 1 MB)
• Autorska koncepcja funkcjonowania podmiotu pełniącego rolę operatora przestrzeni rewitalizowanej (PDF 6 MB)
• Uchwała Rady Miejskiej w Dąbrowie Górniczej w sprawie utworzenia spółki Fabryka Pełna Życia Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (ZIP 341 KB)

Fabryka pełna historii 

Od samego początku poszukiwania nowej wizji na Centrum Dąbrowy Górniczej zadbano o to aby nie poszła w niepamięć historia miasta, jego fabryk, budynków i przede wszystkim ludzi. Dlatego planując nowatorskie koncepcje na centrum miasta robiono to z poszanowaniem historii.

Znalezione w budynkach fabryki w czasie trwania prac porządkowych zdjęcia, kroniki zakładu, taśmy szpulowe poddane zostały digitalizacji. Prowadzono także badania historyczne na temat przeszłości POR Centrum – informacji poszukiwano Muzeum Miejskim „Sztygarka”, Śląskiej Bibliotece Cyfrowej, Archiwum Państwowym w Kielcach, ale także odwiedzając właścicieli wybranych obiektów o wartości zabytkowej, czy kontaktując się z byłymi pracownikami fabryki.

Pozyskane materiały były wykorzystane do działań informacyjno-promocyjnych, m.in. filmów o historii przemian na terenie byłej Dąbrowskiej Fabryki Obrabiarek "DEFUM” ukazujących jednocześnie teren Fabryki Pełnej Życia jako miejsce o szczególnym znaczeniu dla rewitalizacji i funkcjonowania Centrum Dąbrowy Górniczej, podkreślające przekaz dotyczący tworzonej wizji tego miejsca i całego miasta. W nowo oddanym po remoncie warsztacie zorganizowano spotkanie byłych pracowników DEFUM. Jego celem było podjęcie działań integracji osób mających pamięć o zakładach oraz prezentacja przyszłych planów dla Fabryki. Spotkanie to jest początkiem próby powołania organizacji pozarządowej zrzeszającej byłych pracowników, która mógłby stanowić podmiot partnerski dla zarządzającego dalszymi działaniami na terenie FPŻ w zakresie utrzymania pamięci o zakładzie. Kontynuowana jest inicjatywa Alternatywnik Dąbrowski – składający się z cyklu publikacji o historiach, miejscach i ludziach, które zachowały się w lokalnej pamięci.

Zgormadzone materiały posłużyły w końcu do stworzenia kilku ścieżek tematycznych spacerów dla mieszkańców po terenie śródmieścia Dąbrowy Górniczej oraz po terenie byłej fabryki DEFUM. W sumie w ramach projektu odbyło się 10 spacerów po terenie Fabryki Pełnej Życia, dwa spacery po ulicy 3 Maja i okolicach oraz 5 spacerów po halach fabryki. Opracowano także mapy spacerów, obejmujące dwie trasy po śródmieściu Dąbrowy Górniczej. 

Filmy do obejrzenia:

Materiały do pobrania:

• Raport końcowy dotyczący zadania rewitalizacji historii i pamięci POR Centrum  (PDF 14 MB)
• Trasa spaceru nr 1 (PDF 397 KB)
• Trasa spaceru nr 2 (PDF 491 KB) 

Wszystkie materiały wypracowane w ramach projektu dostępne są w lokalnej bazie wiedzy

Materiały do pobrania:

Broszura konferencyjna „Jak Centrum Dąbrowy Górniczej zaprojektowali mieszkańcy miasta?” (PDF 4 MB)

Broszura „Plan na miasto Dabrowa Górnicza. Nowe Centrum, sprawny transport, bezpieczne ulice, więcej zieleni” (PDF 2 MB)

Modelowa Rewitalizacja Miast w Dąbrowie Górniczej - film

Obejrzyj film i zainspiruj się do działania. W Dąbrowie Górniczej, dzięki udzielonej dotacji ze środków POPT 2014-2020, poszukiwano pomysłu na rewitalizację Śródmieścia. Ten pomysł to Fabryka Pełna Życia.