Brak dostępności architektonicznej lub informacyjno-komunikacyjnej

Dostępność architektoniczna

Dostępność architektoniczna jest zapewniona, gdy możesz:

• bez przeszkód wejść i poruszać się po budynku podmiotu publicznego,
• dostać się do różnych pomieszczeń, które się w nim znajdują.

Co to oznacza w praktyce?

Podmiot publiczny powinien zapewnić w budynku na przykład:

• windę lub podnośnik, jeśli są w nim schody. Dzięki temu będziesz mógł dostać się na każde piętro budynku, nawet, jeśli poruszasz się na wózku lub o kulach,
• odpowiednią szerokość korytarzy i równą powierzchnię posadzki tak, żebyś swobodnie mógł z nich skorzystać, np. jeśli poruszasz się na wózku, 
• szerokie drzwi do pomieszczeń istotnych dla klientów tak, abyś mógł się w nich zmieścić, jeśli jesteś osobą poruszającą się na wózku, 
• toalety z udogodnieniami dla osób z niepełnosprawnościami,
• informacje na temat rozkładu pomieszczeń w budynku (co najmniej w sposób wizualny i dotykowy np. tyflomapy lub głosowy np. infokiosk),
• możliwość wejścia do budynku i pomieszczeń z psem asystującym lub psem przewodnikiem, jeśli jesteś osobą niewidomą, 
• procedury bezpiecznej ewakuacji i przeszkolony personel (pomoże Ci bezpiecznie wyjść z budynku w czasie ewakuacji lub też pomieszczenia, w którym będziesz mógł bezpiecznie poczekać do czasu przybycia ratownika).

To wszystko jest opisane w art. 6 pkt 1 ustawy z dnia 19  lipca 2019  r. o zapewnianiu dostępności (...).

Dostępność informacyjno-komunikacyjna

Jest ona zapewniona, gdy na stronie internetowej instytucji publicznej możesz znaleźć informacje o tym, czym ten podmiot się zajmuje - w co najmniej 3 rożnych  formach: 

• pliku tekstowego,
• nagrania w polskim języku migowym,
• tekstu, który będziesz mógł łatwo zrozumieć (ETR w języku łatwym do czytania tzw. easy to read).

Podmiot dostępny - to taki, który umożliwia komunikowanie się tobie z jego pracownikami:

• w dogodnej formie,
• która pomaga Ci w zrozumieniu informacji i o którą poprosisz;

Może to być komunikator na stronie internetowej czy video-połączenie z udziałem tłumacza języka migowego.

Co to oznacza w praktyce?

Podmiot publiczny powinien zapewnić np.:

• możliwość obsługi przez (pocztę elektroniczną, fax, sms, mms, komunikator internetowy lub inną formę komunikowania się np. pisanie na kartce),  
• możliwość połączenia wideo,
• dostępną stronę internetową (na której możesz np. zwiększyć tekst, zmienić kontrast, znaleźć opisy alternatywne zdjęć, włączyć napisy do filmów i zamieszczonych tam nagrań),
• możliwość skorzystania z tłumacza języka migowego (fizycznie na miejscu lub on-line),
• urządzenia do obsługi osób słabosłyszących (pętle indukcyjne, system FM, IR, Bluetooth),
• opis zadań i pracy urzędu (w formie możliwej do odczytania przez czytnik ekranu, w postaci nagrania wideo z tłumaczeniem na Polski Język Migowy (PJM), a także w tekście łatwym do czytania i zrozumienia (ETR).

Mówią o tym przepisy art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 19  lipca 2019  r. o zapewnianiu dostępności (...).

Kto i kiedy może złożyć wniosek lub skargę

Jeśli zauważyłeś, że podmiot publiczny nie zapewnia wymienionych wyżej elementów, możesz go o tym poinformować. Informację o braku dostępności może przekazać danemu podmiotowi publicznemu każdy, kto zauważy, że podmiot publiczny nie zapewnia rozwiązań wynikających z art. 6 ustawy o zapewnieniu dostępności. Natomiast  wniosek o zapewnienie dostępności oraz skargę na brak dostępności  (jeśli wniosek nie zostanie zrealizowany) mogą wnieść już tylko osoby ze szczególnymi potrzebami, które wykażą tzw. interes faktyczny, o czym dowiesz się w dalszej części tekstu.

Pamiętaj! Osoba ze szczególnymi potrzebami to np. osoba starsza, która ma trudność z poruszaniem się lub z wzrokiem lub osoba z orzeczoną niepełnosprawnością. Oficjalną definicję osoby ze szczególnymi znajdziesz w art. 2 pkt 3  ustawy o zapewnieniu dostępności. Więcej o tym, kto jeszcze jest osobą ze szczególnymi potrzebami dowiesz się np. w poradniku PFRON), możesz oczekiwać więcej!

Możesz zawnioskować o to, by podmiot zapewnił Ci dostępność.

Żeby złożyć taki wniosek, musisz uzasadnić, że przyszedłeś do danego podmiotu z konkretną sprawą i przez brak dostępności nie mogłeś jej załatwić. Oznacza, że miałeś interes faktyczny! 

Co dodatkowo warto wiedzieć?

Musimy pamiętać, że dostępność w budynkach i obiektach oraz rozwiązaniach, które już istnieją, jest często trudna do zapewnienia. Dlatego podmiot może skorzystać z różnych sposobów wprowadzania dostępności. Nie zawsze podmiot może zainstalować windę, z której mogą skorzystać wszyscy (takie rozwiązanie jest uniwersalne). Podmiot może inaczej zapewnić dostępność np. zamontować podnośnik - czy platformę przyschodową dla osób poruszających się na wózkach. Takie rozwiązanie nazywamy racjonalnym usprawnieniem.

W niektórych sytuacjach podmiot publiczny nie będzie mógł zastosować ani uniwersalnego projektowania, ani racjonalnych usprawnień, dzięki którym możesz samodzielnie bez pomocy innych, załatwić sprawę w konkretnym urzędzie czy instytucji. 

W takiej sytuacji podmiot publiczny powinien zapewnić dostęp alternatywny. Polega on zwykle na wsparciu osoby ze szczególnymi potrzebami przez inną osobę (asystenta) lub zmianę organizacji pracy w podmiocie. Wszystko po to, aby umożliwić Ci skorzystanie z potrzebnej Ci usługi. Na przykład, osoba poruszająca się na wózku (w budynku bez windy), zostanie obsłużona na parterze w specjalnie przygotowanym pokoju (nie na korytarzu).

Informacja o braku dostępności

Gdy widzisz, że dany podmiot nie zapewnia rozwiązań wymaganych prawem, możesz poinformować ten podmiot o braku dostępności, zwracając uwagę, jakie są braki w tym zakresie.

Możesz zapoznać się także z informacją o tym jak poinformować podmiot o braku dostępności umieszczoną na stronie PFRON.

O tym, że masz do prawo złożenia takiej informacji mówi art. 29 ustawy (...)

Jak złożyć wniosek o zapewnienie dostępności - krok 1

Jeśli jesteś osobą ze szczególnymi potrzebami i chcesz załatwić sprawę w podmiocie publicznym (mówimy wtedy, że masz interes faktyczny), ale napotkałeś na jakieś bariery - możesz złożyć wniosek o zapewnienie dostępności do podmiotu publicznego, w którym chciałeś załatwić sprawę:

• wniosek musisz złożyć do tego podmiotu publicznego, w którym chciałeś załatwić sprawę, a nie było to możliwe z powodu konkretnych  barier – np. wz. z brakiem windy lub innych rozwiązań umożliwiających swobodne przemieszczanie się po budynku,
• we wniosku musisz zawrzeć informację, jakiego rodzaju sprawę chciałeś załatwić,
• musisz wskazać przez jaką barierę nie mogłeś załatwić swojej sprawy - w ten sposób wykażesz, że miałeś interes faktyczny,
• musisz wykazać także, że w momencie, kiedy chciałeś załatwić sprawę w podmiocie publicznym byłeś osobą ze szczególnymi potrzebami (np. posiadasz orzeczenie o niepełnosprawności lub w momencie, gdy przyszedłeś do podmiotu, aby załatwić swoją sprawę, miałeś np. kontuzję nogi, która utrudniała swobodne poruszanie się).

Twój wniosek musi też obowiązkowo zawierać:

• kontakt do Ciebie, jako osoby składającej wniosek (imię, nazwisko, adres, nr telefonu i adres e-mail),
• opis bariery architektonicznej lub informacyjno-komunikacyjnej, która utrudnia lub uniemożliwia skorzystanie z usługi,
• opis sposobu, w jaki instytucja może zlikwidować barierę;
• nie ma jednego wzoru dla wniosku o zapewnienie dostępności, możesz skorzystać z przykładowego formularza opracowanego przez PFRON,
• podobnie jak informację o braku dostępności, wniosek o zapewnienie dostępności możesz złożyć przez ePUAP lub portal gov.pl.

Warto skorzystać z broszury w tekście łatwym do czytania i zrozumienia przygotowanym przez PFRON, w której pokazano przykładowo wypełnione fragmenty formularza wniosku. W prawidłowym wypełnieniu wniosku pomoże Ci również poniższy filmik przygotowany przez PFRON.

Prawo do dostępności – jak korzystać?

Możesz też zapoznać się z informacją na temat tego, jak złożyć wniosek, przygotowaną przez PFRON.

Zobacz filmik PFRON pt. Wniosek o zapewnienie dostępności podmiotu publicznego - tłumaczenie na PJM    

O prawie do złożenia wniosku mówi art. 31 ustawy o zapewnianiu (…). 

Wniosek złożony i co dalej? – krok 2

Podmiot publiczny, do którego złożyłeś wniosek o zapewnienie dostępności:

• ma 14 dni na usunięcie wskazanej we wniosku bariery lub
• wprowadzenie rozwiązania, o które zawnioskowałeś/aś. 

Żeby dobrze wyliczyć ten termin, musisz wiedzieć, kiedy wniosek wpłynął do tego podmiotu. Dlatego warto uzyskać potwierdzenie jego wpływu (na kopii pisma, jeśli doręczasz je osobiście lub w formie wiadomości/potwierdzenia odbioru z poczty lub od firmy kurierskiej).

Podmiot może stwierdzić, że 14 dni to za mało, by wykonać twój wniosek. Może wtedy wydłużyć termin na realizację Twojego wniosku do maksymalnie 2 miesięcy. Podmiot powinien poinformować Cię o tym, że przedłuża termin.

Jeśli nie uzyskasz żadnej odpowiedzi od podmiotu w wyznaczonym terminie (14 dni od daty złożenia wniosku) o tym, czy jest możliwe zapewnienie dostępności i w jakiej formie - pamiętaj, że masz prawo do złożenia skargi.

Nie zwlekaj z tą czynnością – pamiętaj, że masz na to określony czas!

Przykład:

Jeśli wniosek o zapewnienie dostępności złożysz 1 września 2022, to do 15 września powinieneś otrzymać odpowiedź od podmiotu publicznego. Powinien on zawierać informację, czy i jak oraz kiedy zostanie zapewniona Ci dostępność do usług podmiotu publicznego. Jeśli do 15 września nie otrzymasz pisma z odpowiedzią - masz 30 dni kalendarzowych (liczonych od 16 września) na wniesienie skargi. Tzn. że musisz ją złożyć  najpóźniej do 16 października. 

Skarga - kiedy masz do niej prawo ? – krok 3

Masz prawo do złożenia skargi na brak dostępności w podmiocie publicznym, jeśli złożyłeś do niego wniosek o zapewnienie dostępności a on: 

• nie odpowiedział na twój wniosek w terminie 14 dni,
• opowiedział na twój wniosek w ciągu 14 dni lub w przedłużonym przez siebie terminie, ale sposób, w jaki zapewnił dostępność, nie odpowiada temu, o co wnioskowałeś,
• odmówił zapewnienia dostępności.

Co powinna zawierać skarga?

Skarga na brak dostępności architektonicznej i/lub informacyjno-komunikacyjnej powinna zawierać: 

• kontakt do Ciebie (imię, nazwisko, adres, nr. telefonu, adres e-mail),
• opis bariery architektonicznej lub informacyjno-komunikacyjnej, która utrudniła lub uniemożliwiła Tobie korzystanie z usług danego podmiotu publicznego,
• opis sposobu dostępności, który nie został Tobie zapewniony

Co się dzieje po złożeniu skargi? - krok 4

Po rozpatrzeniu skargi, Prezes Zarządu PFRON wydaje decyzję, w której: 

• jeśli uzna rację skarżącego - nakazuje podmiotowi publicznemu, którego dotyczyła skarga, zapewnić dostępność w terminie 30-60 dni od dnia otrzymania decyzji,
• jeśli uzna rację podmiotu publicznego - zwalnia go z obowiązku zapewnienia dostępności.

Czy można się odwołać od decyzji Prezesa Zarządu PFRON? Nie, od decyzji Prezesa Zarządu PFRON nie przewidziano procedury odwoławczej. Osoba, która złożyła skargę oraz podmiot publiczny, którego ona dotyczyła, nie mogą odwołać się od wydanej decyzji do Prezesa Zarządu PFRON.

Jeśli jednak nie zgadzasz się z decyzją Prezesa Zarządu PFRON, możesz wystąpić do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Masz na to 30 dni. Skargę do sądu może także złożyć podmiot publiczny, którego dotyczyła skarga. Skargę do sądu składa się za pośrednictwem Prezesa Zarządu PFRON.

Więcej informacji o mechanizmie skargowym oraz procedurze rozpatrywania skarg dowiesz się na stronie internetowej PFRON