Czym jest Europejski akt o dostępności (EAA)?
Europejski Akt o Dostępności (EAA – European Accessibility Act) jest dokumentem, który wskazuje wymogi dostępności wybranych produktów i usług. Jego oficjalna nazwa to Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/882 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie wymogów dostępności produktów i usług.
EAA to pierwsza tak kompleksowa i horyzontalna regulacja o dostępności w prawie UE, obejmująca podmioty sektora prywatnego. EAA uzupełnia Program Dostępność Plus o wymiar rynkowy. Ma to przełożyć się na dostępność nie tylko instytucji publicznych, ale także podmiotów prywatnych.
Dyrektywa dotyczy produktów i usług ocenionych jako podstawowe dla swobodnego funkcjonowania osób z niepełnosprawnościami w codziennym życiu (np. komputerów, smartfonów, terminali płatniczych w sklepach, urządzeń do odprawy samoobsługowej, automatów wydających bilety kolejowe oraz usług, w tym usług e-handlu i bankowości detalicznej).
Celem dyrektywy jest ułatwienie dostępu do produktów i usług maksymalnie dużej liczbie osób, niezależnie od ich sprawności czy szczególnych potrzeb, oraz zwiększanie społecznej świadomości na temat dostępności. Dzięki dostępności społeczeństwo staje się bardziej włączające, otwarte na potrzeby wszystkich oraz korzystające z potencjału wszystkich.
Dostępność jest potrzebna nam wszystkim. Korzystamy z wielu rzeczy, takich jak programy czytające teksty pisane, komendy głosowe w smartfonach, napisy do filmów, audiobooki, rozsuwane drzwi wind czy informacje na dworcach podawane głosowo. Dla firm jest to element, który zapewnia rozwój, innowacyjność, a także zwiększone zyski. Dla nas to element, który ułatwia nam codzienne życie, korzystanie z przestrzeni publicznej, z produktów i usług.
Przepisy mają obowiązywać od 28 czerwca 2025 roku.
Dostępność to szansa na rozwój dla biznesu
Dostępny biznes to biznes wrażliwy na potrzeby wszystkich konsumentów, niewykluczający ze względu na ograniczenia funkcjonalne czy niepełnosprawność. Dostępność w biznesie nie jest tylko społeczną odpowiedzialnością, ale dobrą praktyką, która służy zwiększeniu innowacyjności, ciągłemu rozwojowi.
Warto przyglądać się markom i korporacjom, które z sukcesem wprowadzają dostępność w swoich produktach i usługach. Umieszczają dostępność w głównym nurcie swojej działalności biznesowej - od zatrudniania osób z niepełnosprawnościami po uniwersalne projektowanie przestrzeni tak, aby osoby z niepełnosprawnościami mogły się w niej bez trudu poruszać.
Liczne przykłady pokazują, że dostępność może stanowić o przewadze konkurencyjnej produktów i usług oferowanych przez firmę. Umożliwia przedsiębiorcom wejście na niedoceniony, ogromny rynek – osoby z niepełnosprawnościami to według różnych statystyk około 15% globalnej populacji. Aż 78% osób przyznaje, że ma problemy z używaniem produktów czy korzystaniem z usług ze względu na ich niedostępność. Jak pokazują dane, razem z przyjaciółmi i rodziną, osoby z niepełnosprawnościami mają siłę nabywczą ponad 8 bilionów dolarów [źródła danych: Valuable500; Global Economics of Disability Report; Grupa Banku Światowego, Ośrodek Informacji ONZ w Warszawie].
Dostępność sprawia również, że konsumenci są bardziej skłonni do zakupu produktu, czy skorzystania z usług, które wiążą się z pozytywnym doświadczeniem użytkownika. Dostępność przekłada się zatem na większą lojalność klientów. Wpływa też na lepsze pozycjonowanie oferty w przeglądarkach internetowych.
Kogo dotyczą nowe obowiązki EAA?
Obowiązki stosowania wymogów dostępności będą dotyczyły podmiotów gospodarczych, które oferują produkty lub usługi wymienione w dyrektywie.
Dotyczy to firm w całym łańcuchu dostaw:
- producentów,
- dystrybutorów,
- importerów,
- usługodawców.
Produkty objęte wymogami EAA to:
- systemy sprzętu komputerowego ogólnego przeznaczenia i ich systemy operacyjne,
- terminale płatnicze oraz terminale samoobsługowe przeznaczone do świadczenia usług objętych ustawą, bankomaty, automaty biletowe i do odprawy,
- konsumenckie urządzenia końcowe wykorzystywane do świadczenia usług telekomunikacyjnych i dostępu do audiowizualnych usług medialnych,
- e-booki.
Usługi objęte wymogami EAA to:
- usługi dostępu do audiowizualnych usług medialnych,
- usługi w zakresie pasażerskiego transportu drogowego, lotniczego, kolejowego i wodnego,
- usługi bankowości detalicznej, rozpowszechniania książek elektronicznych oraz handlu elektronicznego.
Podmioty będą mogły skorzystać z klauzul ochronnych, które pozwolą na odstąpienie od nieproporcjonalnie obciążających wymogów. Pozwoli to złagodzić ewentualne trudności w stosowaniu przepisów ustawy wdrażającej EAA. Będzie się to odbywało zgodnie z jej warunkami.
Nadzór rynku
Dzięki Europejskiemu Aktowi o Dostępności każdy będzie mógł zawiadomić właściwe organy, które nadzorują rynek, o niespełnianiu wymogów dostępności.
Konsumenci będą mogli również złożyć skargę.
Ustawa - Polski Akt o Dostępności
26 kwietnia 2024 r. Sejm uchwalił ustawę o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze, która przeniosła do polskiego prawa Europejski Akt o Dostępności. Przepisy ustawy wejdą w życie 28 czerwca 2025 r. i od tej daty przedsiębiorcy powinni wprowadzać na rynek produkty, które spełniają wymagania dostępności oraz oferować i świadczyć dostępne usługi zgodnie z przepisami tej ustawy.
Nowa ustawa będzie kolejnym ważnym aktem prawnym na rzecz dostępności. Dotąd prawne obowiązki zapewnienia dostępności miały przede wszystkim podmioty administracji publicznej. Wraz z kolejną ustawą prawo do dostępności uzyska niezbędny biznesowy wymiar, a tym samym dostępność stanie się standardem również w podmiotach gospodarczych oraz oferowanych przez nie produktach i usługach.
Tekst ustawy znajduje się w Dzienniku Ustaw.
Prawa i obowiązki wynikające z ustawy
Dla przedsiębiorców
Ustawa przewiduje okresy przejściowe. Przedsiębiorcy będą mieli czas na dostosowanie niektórych rodzajów produktów i usług do nowych przepisów. Da im to możliwość stopniowego wprowadzania zmian. Jeśli nowe obowiązki będą zbyt kosztowne lub będą wymagały zbyt dużych zmian technologicznych, przedsiębiorstwa będą mogły ograniczyć wprowadzanie dostępności do tych wymagań, które nie stanowią zbyt dużego obciążenia. Firmy będą jednak musiały opisać i udokumentować przyczyny zastosowania tego wyjątku z ustawy, a organ nadzoru rynku będzie miał prawo ocenić jego zasadność.
Ustawa bierze też pod uwagę specyfikę mikroprzedsiębiorstw i mniejsze zdolności finansowania dostępności. Z tego względu mikroprzedsiębiorstwa, które świadczą usługi, będą wyłączone spod regulacji ustawy. Z kolei dla mikroprzedsiębiorstw, które obracają produktami ograniczono obciążenia administracyjne.
Dla konsumentów
Ustawa określa wymagania dostępności, które mają zastosowanie do wybranych produktów i usług. Reguluje obowiązki przedsiębiorstw w zakresie spełniania tych wymagań oraz system, zasady i tryb sprawowania nadzoru rynku nad prawidłowością stosowania przepisów ustawy.W systemie nadzoru rynku znajdują się Prezes Zarządu PFRON, organy nadzoru rynku i organy celne.
Organami nadzoru rynku – odpowiednio do obszaru kompetencji – są:
- Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej;
- wojewódzcy inspektorzy transportu drogowego;
- Prezes Urzędu Transportu Kolejowego;
- Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego;
- dyrektorzy urzędów morskich w zakresie transportu morskiego i Dyrektor Urzędu Żeglugi Śródlądowej w Bydgoszczy w zakresie transportu wodnego śródlądowego;
- Rzecznik Finansowy;
- minister właściwy do spraw informatyzacji.
Każdy będzie mógł dbać o wypełnianie obowiązków dostępności przez podmioty gospodarcze. Ustawa wprowadza bowiem możliwość złożenia zawiadomienia o niespełnianiu przez produkt lub usługę wymagań dostępności. Zawiadomienie takie będzie składane Prezesowi Zarządu PFRON, który będzie mógł je rozpatrzyć samodzielnie albo przekaże je wyspecjalizowanemu w danej branży organowi nadzoru rynku.
Klient, przed uruchomieniem systemu nadzoru rynku (albo w ogóle z niego nie korzystając), może też skorzystać z drugiego narzędzia egzekwowania przepisów ustawy – tym razem w bezpośredniej relacji z przedsiębiorcą, od którego kupił produkt lub usługę. Ma w tym celu do dyspozycji instytucję skargi na niedostępność produktu lub usługi, którą składa u przedsiębiorcy.
Trzecim sposobem dochodzenia praw przez konsumentów jest możliwość skorzystania z alternatywnych metod rozwiązywania sporów oraz wystąpienia z powództwem do sądu powszechnego.
Prawo i dokumenty
Tekst ustawy znajduje się w Dzienniku Ustaw.
Kontakt
e-mail eaa@mfipr.gov.pl