Polskie dworce, również te niewielkie, to często prawdziwe perełki architektury, dobrze pamiętające czasy kolei parowych. Dzięki Funduszom Europejskim część z nich odzyskała swoją dawną świetność i blask. Głównym celem unijnych inwestycji było połączenie historycznych walorów modernizowanych obiektów z ich nowoczesnym wyposażeniem. A efekty? Warto się im przyjrzeć nieco bliżej...
Siedem dworców, które tu przedstawiamy, jest zabytkowych, natomiast ósmy – wybudowany całkiem od nowa. Dworce w Mrozach, Szklarskiej Porębie, Pszczółkach, Wałbrzychu, Prabutach i Radymnie otrzymały dofinansowanie z Programu Infrastruktura i Środowisko, a te w Białymstoku i Nidzicy – z Programu Polska Wschodnia. Pod względem komfortu użytkowania wszystkie odpowiadają standardom XXI wieku. Wyposażono je w elektroniczne tablice przyjazdów i odjazdów pociągów, nowy system informacji głosowej i inne elementy ułatwiające podróż, bo wykorzystujące najnowsze technologie. Przeszły termomodernizację, mają zamontowane energooszczędne oświetlenie z automatyką sterującą, panele fotowoltaiczne i, w większości, system BMS (Building Management System), który pozwala ograniczać zużycie energii elektrycznej i wody. Wszystkim pasażerom – niezależnie od ich wieku, kondycji czy wielkości bagażu – zapewniają komfort podróży.
"Istotną kwestią jest przystosowanie dworców do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, seniorów i rodziców z małymi dziećmi korzystającymi z wózków – podkreśliła Małgorzata Jarosińska-Jedynak, minister funduszy i polityki regionalnej: „Program Dostępność Plus był impulsem, który wprowadził zasady uniwersalnego projektowania do wszystkich inwestycji finansowanych z Funduszy Europejskich. Dworzec jest początkiem i końcem podróży, dlatego bardzo ważna jest jego dostępność, nie tylko pod względem architektonicznym".
Zatem poza usunięciem architektonicznych barier zadbano o liczne udogodnienia, jak windy, odpowiednio przystosowane toalety, ścieżki prowadzące (dla osób niewidomych i niedowidzących), mapy dotykowe z planem dworca, oznaczenia w alfabecie Braille’a czy system umożliwiający wzmocnienie sygnału dla aparatów słuchowych przy kasach biletowych. Wszystko to – w połączeniu z estetyką, która cieszy oko – czyni podróż przyjemniejszą dla wszystkich.
1. Dworzec w Mrozach
Zabytkowy obiekt (w województwie mazowieckim) pochodzący z 1883 r., oddany znów do użytku w grudniu 2020 r. Renowacji poddano elewację budynku, wymieniono wszystkie okna i drzwi, usunięto wtórną warstwę ocieplenia i kraty w oknach. Na wzór oryginalnych odtworzono detale architektoniczne, jak np. obramowanie otworów okiennych i gzymsy. Zwieńczeniem tych prac było podkreślenie piękna odnowionego budynku za pomocą nocnej iluminacji. Wsparcie Funduszy Europejskich pozwoliło też stworzyć nowe obiekty infrastruktury, dzięki którym historyczny charakter dworca połączono ze współczesnymi standardami obsługi pasażerów.
2. Dworzec w Szklarskiej Porębie
Historyczny dworzec (w województwie dolnośląskim) wybudowany w 1902 r. i rozbudowany w 1919 r. Po renowacji służy podróżnym od marca 2021 r.Jest największym obiektem infrastruktury pasażerskiej na linii prowadzącej z Jeleniej Góry. W klasyfikacji PKP ma kategorię dworca turystycznego (w 2018 r. obsługiwał ok. 1200 pasażerów na dobę). Renowacji poddano elewacje wszystkich obiektów, z zachowaniem historycznych góralskich elementów architektury. Oczyszczono granitowy cokół, położono drewnianą okładzinę. We wnętrzach zaplanowano dodatkowo salę kinową oraz wystawową.Piękne detale podkreśla nowa iluminacja. Hale dla pasażerów są wyposażone w nowoczesny sprzęt, elektroniczne tablice i wyświetlacze.
3. Dworzec w Pszczółkach
Neogotycki obiekt (w województwie pomorskim, w obrębie aglomeracji Trójmiasta) pochodzący z 1908 r., oddany do użytku w marcu 2021 r. W wyniku gruntownej modernizacji odzyskał historyczne piękno. Z odnowionego dworca będą korzystać nie tylko mieszkańcy regionu, lecz także turyści podróżujący nad morze. Renowacji poddano ceglaną elewację z detalami architektonicznymi. Umieszczono na niej 4 herby: województwa pomorskiego, powiatu gdańskiego oraz Gdańska i Pszczółek. Na wzór historyczny (a konkretnie, na popularne w średniowieczu dachówki typu mnich-mniszka) wymieniono pokrycie dachowe. Odtworzono też stolarkę okien i drzwi. Uzyskany efekt podkreśla nowa iluminacja. Na parterze budynku zaprojektowano wygodną przestrzeń (z kasami biletowymi, poczekalnią i toaletami) wyposażoną w najnowsze technologie ułatwiające obsługę pasażerów i podróż.
4. Dworzec w Wałbrzychu
Dworzec (na stacji Wałbrzych Główny) z 1867 r. pasażerów przywitał ponownie w maju 2021 r. Wnętrze i otoczenie dworca przeszły kompleksową metamorfozę. Historyczne piękno obiekt odzyskał w najmniejszych nawet detalach. Światło dzienne ujrzały wyjątkowe elementy architektoniczne. Na elewacji odkryto geometryczne wzory z ciemnozielonej szkliwionej cegły. Uwagę przyciągają grafitowe kolumny (przy wejściach i między niektórymi oknami) oraz odtworzona na wzór oryginalnej ciemnobrązowa stolarka okienna i drzwiowa. Nocą efekt prezentuje się wspaniale dzięki nowej iluminacji. W równym stopniu zadbano o funkcjonalność i komfort obsługi podróżnych. Zamontowano m.in. nowe ławki, gabloty z rozkładem jazdy oraz elektroniczne tablice przyjazdów i odjazdów pociągów.
5. Dworzec w Prabutach
Historyczny obiekt (w województwie pomorskim) wzniesiony w latach 20. XX wieku, oddany po modernizacji w czerwcu 2021 r. Odnowiono elewację z detalami architektonicznymi. Zachowano oryginalną ceramiczną okładzinę ścienną, na wzór historycznej odtworzono stolarkę okienną. Na wieżyczce nad wejściem zawisł, jak niegdyś, zegar kolejowy. Nowe oświetlenie wydobywa teraz z mroku wszystkie efektowne szczegóły. To, co zabytkowe udało się połączyć ze współczesnymi standardami obsługi. Dworcowy hol zyskał nowoczesne wyposażenie, jak gabloty z rozkładami jazdy, elektroniczne tablice przyjazdów i odjazdów czy system informacji głosowej. Metamorfozę przeszło także najbliższe otoczenie dworca. Wymieniono nawierzchnie, zamontowano nowe ławki, nowością jest też wiata rowerowa ze stojakami.
6. Dworzec w Radymnie
Historyczny obiekt (w województwie podkarpackim) z 1860 r. Od czerwca 2021 r. obsługuje pasażerów w swojej nowej odsłonie. Renowacji poddano elewację i detale architektoniczne, które odzyskały oryginalny kolor. Na wzór historycznej, odtworzono stolarkę okienną i drzwiową oraz pokrycie dachowe (z dachówki romańskiej). Uwagę podróżnych przyciąga zegar zawieszony semaforowo na elewacji budynku od strony peronów. Hol zdobi, jak dawniej, posadzka ceramiczna z białych i czerwonych płytek z ciekawym ornamentalnym wzorem na brzegach. Zadbano również o komfort podróżnych. Korzystają m.in. z nowych ławek, gablot na rozkład jazdy, elektronicznych tablic przyjazdów i odjazdów pociągów, systemu informacji głosowej. Metamorfozę przeszło też otoczenie dworca. Na nowo wykonano np. nawierzchnię chodników i parkingu, zamontowano stojaki rowerowe i uporządkowano tereny zielone.
7. Dworzec w Białymstoku
Historyczny, neobarokowy obiekt (w województwie podlaskim) pochodzący z 1862 r. Jego renowację zakończono w październiku 2020 r. Prace były prowadzone pod ścisłym nadzorem konserwatora zabytków, dzięki czemu dworzec nawiązuje wyglądem do czasów największej świetności z ok. 1910 r. Historyczny wygląd odzyskała elewacja z detalami architektonicznymi, jak boniowanie, pilastry, gzymsy. W holu przywrócono pierwotny wystrój ze zdobieniem ścian i sufitów, żeliwnymi słupami i ozdobnymi posadzkami. Wyburzono niepasującą antresolę (wykonaną podczas poprzedniej modernizacji) oraz przybudówkę z lat 80.Zabytkowy charakter udało się połączyć z rozwiązaniami na miarę XXI w. Podróżni mają do dyspozycji wysokiej jakości przestrzeń obsługi z wygodnymi, stylowymi ławkami, nowoczesnym oświetleniem, czytelną i atrakcyjną wizualnie informacją czy systemem zapowiedzi głosowych.
8. Dworzec w Nidzicy
Nowy obiekt (w województwie warmińsko-mazurskim) oddany do użytku jesienią 2020 r. Powstał jako jeden z tzw. Innowacyjnych Dworców Systemowych, wg autorskiego projektu PKP, i zastąpił stary, niefunkcjonalny budynek. Ma charakter jednokondygnacyjnego pawilonu z oryginalnym wystrojem elewacji. W otoczeniu dworca pojawiły się nowe nawierzchnie, miejsca parkingowe, wiata rowerowa oraz strefa relaksu z ławkami, stolikami i zielenią w donicach. Podróżni mają do dyspozycji ogrzewaną i klimatyzowaną poczekalnię, System Dynamicznej Informacji Pasażerskiej z wyświetlaczami i nagłośnieniem, toalety z przewijakami dla niemowląt, zadaszoną poczekalnię zewnętrzną. Z myślą o najmłodszych powstał pokój zabaw, którego główną atrakcją jest „pulpit sterowniczy lokomotywy”. Dworzec jest przyjazny środowisku (posiada panele fotowoltaiczne, system odzyskiwania wody deszczowej do spłukiwania toalet, oświetlenie LED, pompy ciepła), a także bezpieczny (wyposażony w monitoring oraz sygnalizację włamania i napadu).
***
"Fundusze Unijne, poprzez znaczne dofinansowanie różnego rodzaju projektów kolejowych, zmieniają wygląd polskiej kolei" – ocenia Joanna Lech, dyrektor Centrum Unijnych Projektów Transportowych.
Ale nie tylko kolej zyskuje, zdaniem Pani Dyrektor, na tych zmianach.
"Równolegle widać wpływ środków UE na poprawę wizerunku mniejszych miejscowości, w których obiekty infrastruktury kolejowej, niejednokrotnie o znaczeniu historycznym, często podkreślają wyjątkowy charakter zabudowy miejskiej".
Trudno nie zgodzić się z tą opinią. Jednak, żeby wyrobić sobie własną, warto efekty opisanych działań zobaczyć z bliska. A na rekonesans wybrać się najlepiej... pociągiem!
Życzymy udanych podróży i wielu miłych wrażeń.