Nowotwory, choroby mózgu czy układu sercowo-naczyniowego to najpoważniejsze wyzwania, z którymi mierzy się współczesna medycyna. Te choroby cywilizacyjne nie zniknęły w czasie pandemii COVID-19, nie mają też lockdownu, wciąż stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia i życia milionów ludzi na świecie. Do znalezienia sposobów na skuteczniejszą diagnostykę i leczenie chorób cywilizacyjnych przybliżają się naukowcy z kilku wyspecjalizowanych ośrodków badawczych w Polsce – Międzynarodowych Agend Badawczych.
Międzynarodowe Agendy Badawcze to renomowane ośrodki, w których pracują znakomici naukowcy z Polski i z zagranicy, prowadzący badania na najwyższym, światowym poziomie. Zostały one utworzone dzięki grantom Fundacji na rzecz Nauki Polskiej ze środków Funduszy Europejskich z Programu Inteligentny Rozwój.
Czy uda się przywrócić wzrok?
Zupełnie unikalny profil działalności ma Międzynarodowe Centrum Badań Oka (MCBO). Celem pracujących w nim naukowców jest opracowanie i wprowadzenie nowych technik, które pozwolą niezwykle precyzyjnie obserwować proces widzenia u ludzi.
"Skupiamy się na dogłębnym zbadaniu dynamiki i plastyczności siatkówki oka, a efektem naszych badań będą przełomowe metody umożliwiające bardzo szczegółową wizualizację mikrostruktury siatkówki. Te prace pozwolą na obserwacje pojedynczych komórek budujących siatkówkę, mechanizmów ich działania oraz ich wzajemnych oddziaływań i zależności. Techniki te bardzo przyspieszą i ułatwią prowadzenie badań klinicznych nad innowacyjnymi terapiami wszelkich chorób siatkówki" – wyjaśnia prof. dr hab. Maciej Wojtkowski, założyciel MCBO.
To naukowiec, który jest twórcą nowoczesnego spektralnego tomografu optycznego SOCT, służącego do uzyskiwania wysokiej jakości siatkówki, czyli urządzenia, które zrewolucjonizowało badania okulistyczne i obecnie jest używane w gabinetach na całym świecie.
Choroby siatkówki, które mogą być w przyszłości leczone dzięki pracom prowadzonym w MCBO, to m.in. retinopatia cukrzycowa, która jest pierwszą przyczyną utraty wzroku u osób w wieku produkcyjnym oraz zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD) czyli najczęstsza przyczyna utraty wzroku u osób po 50-tce w krajach rozwiniętych.
"Zidentyfikowaliśmy potencjalne terapie, które w najbliższej przyszłości mają szansę sukcesu w leczeniu tych chorób i wiemy, że mogą być to zarówno terapie genowe, jak i procedury z zakresu medycyny regeneracyjnej, polegające na wszczepianiu komórek macierzystych, a także metody oparte na farmakologii, regulujące pracę białek. Dla każdej z tych terapii, kluczowa jest możliwość monitorowania, w sposób ilościowy, jej przebiegu, postępów i efektów. Obecnie rozwijamy dwie takie techniki bardzo dokładnego obrazowania struktury i czynności siatkówki i w najbliższym czasie będziemy publikować nasze wyniki" – mówi prof. Maciej Wojtkowski.
Międzynarodowe Centrum Badań Oka zostało utworzone przy Instytucie Chemii Fizycznej PAN w Warszawie, a na jego rozwój Fundusze Europejskie przekazały prawie 35 mln zł.
***
Opisany wyżej ośrodek powstał w ramach programu Międzynarodowe Agendy Badawcze (MAB), który został uruchomiony w Polsce pod koniec 2015 r. z łącznym budżetem w wysokości ponad 530 mln zł pochodzącym z Funduszy Europejskich z Programu Inteligentny Rozwój. W ramach programu MAB Fundacja na rzecz Nauki Polskiej zorganizowała konkursy i przekazała środki na utworzenie 14 ośrodków badawczych w Polsce. Są one na różnym etapie rozwoju, ale większość z nich już osiągnęła międzynarodowy sukces i renomę.